Qırıx artık sahnede

BİRCAN DEÐİRMENCİ

Bir tarafa doğru eğdiği omzuna attığı ceketi, elinde tesbihi, arkasını kırarak giydiği yumurta topuk kunduralarından dolayı aslında başka kültürlerde bir nevi efe, külhanbeyi olarak tanımlanan, delikanlılığın kitabını ısrarla yeniden yazmak isteyen, zira ülkenin her yerinde ve belki de en tepesinde bile gördüğümüz maço tiplere Diyarbakır’da qırıx (kırık) denir. 

Beden (Sur) diplerini mesken tutup, cigara saran, yaratıcılıkta sınır tanımayan lakapları olan, racon kesen, kent merkezinde yetiştikleri için (bu nedenle kendilerine şehir çocuği da denir) Kürtçeyi iyi bilmeyen, kullandıkları nevi şahsına münhasır kelime ve vurgularla ne Kürtçe ne de Türkçe’ye benzeyip ortaya karışık aksak bir dil kullanan eski qırıxlara göre; şimdiki jilet atıp, sator (satır) taşıyan yeni yetme qırıxlar kendi adlarına leke sürmüştür. Onları beğenmez, qırıx kültürünün bittiğini düşünürler, yaptıkları hareketler racona terstir çünkü.  

Sürekli platonik dawaları (aşkları) vardır çaktırmadan sevdikleri. Öyle ki; başındaki sevdasıyla küçelerde dolanırken yolunu kesen iki kişi qırıx’a şöyle demiştir: "bax oxlim! Leyla'dan uzak dur. bızım mahlenin qızidir yani.." Bizim qırıx çok kısa bir süre düşünür akabinde satorunu çeker, adamlara dalıp, yere sermiştir. Sonunda o ulvi cümleyi sesli düşünmüştür: "Leyla. Demek Leyla ha... ismi Leyla'ymış ha! bir buçuk yıldır... " 

Giderek nesli tükenen eski qırıxların kıvrak zekaları ve hazır cevaplılıkları ise şu fıkraya konu olmuştur: Hükümet görevlileri Diyarbakır’daki muhtarlıklara bir yazı göndermiş:

“Bu sene kışın soğuk geçeceği anlaşılmaktadır. Kullandığınız yakıtın cinsini, kod numarasını ve stok durumunu ivedilikle bildirmeniz gerekmektedir.”

Diyarbakırlı qırıx bir köy muxtarı da hemen Ankara'ya cevap yazmış:

“Yaqıtımız poxtır... numarası yoxtır... stoqımiz çoxtır...selametle”

Bir iş tutturamadıkları için kahve köşelerinde ömür geçirirler.. Siyasi abelerinden etkilenip politize olanları da çoktur. Malum ‘dawalara’ tutkuları sonsuzdur. 

Buradan hareketle; 90’lı yıllarda Doğan Güzel’in Özgür Gündem gazetesinde yarattığı Qırıx karakteri fenomene dönüşmüştü. Gazeteyi eline alanlar qırıx’ı okuduktan sonra diğer sayfalara geçerdi. Baş karakter Keko, en yakın arkadaşı Çeto, kardeşleri Kuto ve Eyşo, annesi, kahveci Remazan, Siyasi Abe Feyzo, mahallenin diğer qırıxları ve tabi ki dawası Leyla. Qırıx’ın etrafında dönen olaylar ilgiyle takip edilirdi. Avesta yayınları, Doğan Güzel’in qırıx’ın maceralarını anlatan kitabını yayınladı. 

Şimdi ise bu serüven Amed Şehir Tiyatrosu oyuncuları tarafından sahneye taşınıyor. Kemal Gökhan Gürses’in yönettiği; Yavuz Akkuzu, Sena Özbey ve Elvan Koçer’in canlandırdığı Qırıx’ın prömiyeri 24 Mart Cuma günü, saat 19:00’da Amed Şehir Tiyatrosu’nda yapılacak. Oyun 25 Mart Cumartesi günü de, saat 15:00 ve 19:00’da izleyiciyle buluşacak.