Warabistan: Japonya’daki Kürdistan
EYYÜP KURT / TOKYO
Japonya’nın en küçük ilçesi olan Warabi’nin isminin ‘Warabistan’ olmasının hikayesidir, Kürtlerin Japonya macerası.
90’lı yılların başlarında topraklarını terk etmek zorunda kalan Maraşlı iki Kürt’ün Japonya’ya ayak basması ile başlıyor hikaye. Türk devletinin Kürdistan’da uyguladığı vahşetten payını alan bu iki Kürt, herkes gibi önce Avrupa’ya gidiyor; sınırdışı edilince de bir İranlının tavsiyesiyle Japonya üzerinden Avustralya’ya geçmek için Tokyo’ya ulaşıyorlar. İşler umdukları gibi gitmeyince ise Tokyo’da kalıyorlar.
1992’de iki kişiyle başlayan bu serüven, 2016 yılında yaklaşık 2 bin kişi ile devam ediyor. Bu süre zarfında birçok zorluğa ve haksızlığa uğrayan Kürtler, hiçbir yasal hakları olmamasına rağmen kendilerine tamamen yabancı olan Japonya’da hayat kurmaya çalışıyor.
Tamamına yakını mülteci
Japonya’nın Saitama Eyaleti’ne bağlı Kawaguchi ilçesinde yaşayan Kürtler, bilinenin aksine Warabi’de yaşamıyor. Daha çok Warabi Tren Garı’nı kullandıkları ve istasyon etrafında gruplar halinde gezdikleri için Japonlar tarafından Warabi ile özdeşleştirilmiş durumdalar. Tamamına yakını mülteci olarak sığınma talebinde bulunmuş ve büyük çoğunluğu Karihomen isimli bir evrağa sahip.* Kalan azınlık ise 6 aylık vizelerle ülkede kalabiliyor. Karihomen, tam olarak Türkçe karşılığı olmayan bir belge ve bu belge sahibinin çalışması, ev kiralaması veya herhangi bir şey satın alması yasak.
Yasaklara rağmen
Karihomen evrakı ile barınanlar, iki ayda bir evraklarını Göçmen Bürosu’na mühürletmek zorunda. Göçmen Bürosu’nun keyfi uygulamaları ve yasal mevzuatın zorluğundan kaynaklı Karihomen belgesi ile burada kalanlar sık sık kamplara (koşulları itibarıyla hapishanelere benziyor) konuluyor. Herhangi bir sağlık veya seyahat hakkı bulunmayan bu büyük çoğunluğun çalışması da yasak.
Çoğu inşaat işinde
Çalışabilenler ise ağırlıklı olarak ağır inşaat işleri yapıyor. Zamanla Kürtler, kendi işyerlerini, hatta inşaat şirketlerini de açmaya başlamış. 50’ye yakın inşaat firması açan Kürtler, kendi ekonomilerini oluşturmuş ve işçilik sorunlarını çözmüş. Daha önceleri Japonlarla çalışmak zorunda kaldıklarını ve birçok baskıya maruz kaldıklarını, dil bilmedikleri için zorlandıklarını belirten Kürtler, kendi işyerlerinde çalışmanın daha rahat olduğunu ifade ediyor.
‘Parklarda uyuyorduk’
Japonya’ya ilk gelenlerden biri Hüseyin Gül. İlk zamanlar çok sorun yaşadıklarını ve parklarda uyumak zorunda kaldıklarını anlatan Gül, devam ediyor: “1992 yılında Japonya’ya geldim. Sanırım 24 yıldır buradayım. İlk zamanlar beş altı arkadaştık. Dil bilmiyorduk ve ne yapacağımızla ilgili bir fikrimiz yoktu. Kiralayacak ev bulamıyorduk, ev bulsak kira için verecek paramız yoktu. Birkaç ay parklarda kaldık, daha sonra bir ev tuttuk. Sayımız 12’yi bulmuştu. 12 kişi, tek odalı bir evde sırayla uyuyorduk, çünkü herkesin uzanması için yeterli bir alan yoktu.”
Toz şeker yerine çamaşır tozu
Evin balkonunu muşambayla kapatıp soğuk suyla banyo yapmak zorunda kaldıklarını anlatan Gül, en büyük sorunun ise iş bulmak olduğunu kaydedir. Dil bilmemenin de ciddi zorluklar yarattığını belirten Gül, bunu da şöyle anlatıyor: “Japon alfabesinin faklı olmasından dolayı trenlere bile binemiyorduk. Hepimiz kaçaktık ve trene bindiğimizde polis bizi yakalar korkusu da vardı. Büyük caddelerde ve istasyonlarda görünmemeye çalışıyorduk. İlk zamanlarda dil bilmediğimiz için yiyecekleri marketlerden ancak bakarak alabiliyorduk. Hatta bir keresinde toz şeker yerine çamaşır tozu aldığımızı hatırlıyorum.”
Kürdistan’ı anlattılar
Bu dönemde Birleşmiş Milletler’in ofisine giderek yaşamlarını ve Kürdistan’ı anlattıklarını söyleyen Gül, “Hiçbir muhatap bulamıyorduk. Üzerinden çok zaman geçti, çok zor şartlarda yaşadık ama yasal olarak durumumuzda bir değişiklik olmadı. Kendi topraklarımızda kimliğimiz inkar edildi, yok sayıldı; gel gör ki Japonya’da da durumumuz değişmedi” diyor.
Tokyo’da HDP protestosu
Hüseyin Gül, Tokyo’da HDP eşbaşkanları ve milletvekillerinin tutsak edilmesine karşı Japonya’da yaşayan Kürtlerin protesto yürüyüşünü görünce duygulandığını ve 20 yıl öncesinde sokağa çıkamayan bir halkın özgürlük mücadelesini Tokyo’nun en kalabalık caddelerine taşımasının gurur verici olduğunu belirtiyor.
Derneklerini de kurdular
Yaklaşık 25 yıllık zamanda Japonya’daki Kürtler, birçok alanda örgütlendi. 2013 yılında bir grup Kürt gencinin dernek kurması ile Kürtlerin Japonya macerası, başka bir boyut kazandı. Sosyal ve siyasal çalışmalar yapan Kürt Kültür Derneği, Japonya’da yaşayan Kürtlerin sığınacağı ve özgürlük mücadelesini Japon kamuoyuna ve uluslararası kamuoyuna anlatacağı bir çatı haline geldi.
Üniversite öğrencileri öncülük etti
Derneğin kurucularından ve yöneticilerinden olan Yılmaz Uçar, dernekleşme sürecini şöyle anlatıyor: “Japonya’ya geldiğim zaman resmi olmamakla beraber bir dernek girişimi vardı ama gerekli resmi altyapı olmadığı için işlev göremiyordu. Daha sonra da kapandı. Kürdistan’dan son dönemde gelen ve genelde üniversite okumuş gençler, böyle bir girişimde bulunmak istediklerini belirtti ve derneği beraber resmi olarak 2013 yılında açtık.”
HDP’yi Japonya’da birinci yaptılar
Dernekle birlikte hem Kürt kültürünü hem de politik mücadeleyi Japon kamuoyuna anlatmaya başladıklarını, birçok üniversitede konferanslar gerçekleştirdiklerini belirten Uçar, HDP’nin 7 Haziran ve 1 Kasım seçimlerinde Japonya’da birinci olmasını sağlamak için de çok çalıştıklarını ve başardıklarını kaydediyor.
Heyva Sor da açıldı
“Kürdistandaki her haksızlığa zulme karşı burada sokağa çıktık, alanları doldurduk ve derdimizi dünyaya anlatmaya çalıştık” diyen Uçar, dernek dışında Heyva Sor’un da kurulduğunu ve Kürdistan’daki mağdurlara yönelik yardım kampanyalarının gerçekleştirildiğini aktarıyor.
Öcalan’ı Japonca’ya çevirecekler
Dernek yöneticilerinden Vakkas Çolak ise Kürt kültürü ve Kürt dili üzerine yaptıkları çalışmalar hakkında şu bilgileri veriyor: “Yakın zaman içinde Kürdoloji Enstitüsü kurmak gibi bir fikrimiz var; umuyorum ki enstitümüzü kurar, Kürt dili ve edebiyatı için çalışmalarımıza devam ederiz. Biri Kürtçe-Japonca olmak üzere üç kitap yazdık ve Kürt edebiyatının seçkin eserlerinin çevirisini yaptırıyoruz. Yakın zamanda Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın kitaplarını da Japonca’ya çevireceğiz.”
Japonya’dan İdil’e uzandılar
Heyva Sor a Kurdistanê Japonya’nın kurulması ve çalışmaları hakkında sorularımızı yanıtlayan kurum temsilcisi Memo Yücel ise şunları aktardı: “Japonya’da çok yeni bir kurumuz ancak açıldığımız günden beri birçok çalışma yürüttük. Kuzey Kürdistan’a Türk devletinin uyguladığı savaşta evlerini kaybeden halkımız için merkezimizle beraber ortak kampanyalar düzenledik. Halkımızın bağışlarını, Türk devletinin evlerini yıktığı halkımızın yaralarını sarmak için merkezimize gönderdik. Kardeş Aile Kampanyası kapsamında İdil’deki 58 ailemize destek oluyoruz. Kurban ve diğer dini vazifelerini de insanlarımız Heyva Sor üzerinden yerine getiriyor.
Enkaz kaldırmada gönüllü oldular
Yücel, Japonya’daki sorunlarla ilgili de duyarsız kalmadıklarını belirterek ülkenin güneyindeki Komamoto kentinde meydana gelen depremde zarar gören insanlar için de hem gıda ve maddi yardım çalışması yaptıklarını hem de enkaz kaldırma çalışmalarında gönüllü olduklarını anlatıyor.
Erkekler inşaatta, kadınlar yemek sektöründe
Japonya’daki Kürt nüfusun büyük çoğunluğu gençlerden oluşurken hemen hemen hepsi inşaat işlerinde çalışıyor. Kadınlar ise yeni yeni çalışmaya başlıyorlar; daha çok yemek sektöründe kendilerine iş bulabiliyorlar. Kadınların çoğu dil bilmedikleri ve çocuklarla ilgilendikleri için çalışamadıklarını belirtiyor. Haftanın her günü çok erken saatlerde uyanıp Tokyo, Saitama, Chiba, Kanagawa gibi eyaletlere dağılıp bina kırım işlerinde çalışıyorlar.
Bütün zamanlarını iş ve yolda geçiren gençler, dinlenmek ve eğlenmek içinse genelde yaşadıkları yerlerde açtıkları kebap dükkanlarını tercih ediyor. Ayrıca dernek bünyesinde oluşturulan konserler, spor aktiviteleri ve dil kurslarına da katılıyorlar.
Japonya’daki Kürt çocukları
İki farklı kültür arasında büyüyen çocuklar ise hem Japonca hem de Kürtçe öğreniyor. Yaklaşık 120 çocuk ve genç, ilkokuldan üniversiteye kadar çeşitli kademelerde okullara gidiyor. Japonya Kürt Kültür Derneği Yöneticisi Vakkas Çolak, çocukların birbirinden çok farklı iki kültür arasında kalmaları nedeniyle hem derslerinde hem de sosyal adaptasyon sürecinde sıkıntı yaşadıklarını belirtiyor. Çolak, “Çocukların anadillerini unutmalarını istemediğimiz için Kürtçe kursları düzenliyoruz. Aileler çocuklara Kürdistan’dan, köylerinden ve köylerindeki akrabalarından bahsediyor ama çocukların bu konuda zihinlerinde şekillenecek bir anıları yok” diyor.
Japon-Kürt dayanışması
Japonya Kürdistan Dostluk Derneği Başkanı Akinobu Kinoshita ise Ortadoğu coğrafyasında ve özelde Kürdistan’daki gelişmelere kayıtsız kalamayacaklarını ve bağımsız bir Kürdistan’ın Kürtlerin hakkı olduğunu dile getiriyor ve ekliyor: “Ortadoğu’da Kürt gerçekliğini kimse göz ardı edemez. Biz Japonların bağımsız bir devlet için uluslararası alanda Kürtlere destek vermesi gerektiğini, Japon kamuoyuna anlatmaya çalışıyoruz. Genelde Kürdistan’ın her parçası ve özelde buradaki Kürtler için elimizden gelen bütün gayreti sergilemeye çalışıyoruz.”
Semt ve parklara Kürtçe isimler
Japonya’da yaşayan Kürtler, Warabi ilçesine kendilerinin Warabistan demediğini, Japonların bu ismi kullandığını söylüyor ve bu durumdan gayet memnun olduklarını ekliyorlar.
Japonya’nın en küçük ilçesi olan Warabi, ismi Kürt ile anılmaya başlayınca basın ve medyada geniş yer bulmaya ve Japonya’nın en çok bilinen ilçelerinden biri haline gelmeye başlamış. Japon devlet kurumları dahi sözlü olarak Warabistan ismini kullanmayı tercih ediyor.
Kürtler, Japonya’nın semt ve park isimlerinin telaffuzu zor olduğu için park ve mahallelerin isimlerini değiştirmiş ve Kürtçe isimler koymuş. Newroz’un kutlandığı Warabi Shimin (Halk) Koen’i Newroz Parkı, bir başka parkın ismini Kijik Parkı, bir mahallenin ismini Mahalle Çoloxon gibi isimlerle değiştirerek gündelik hayatlarını kolaylaştırmaya çalışıyorlar.
Kürt Kültür Derneği yöneticisi Vakkas Çolak
Kawaguchi’de Kürtlerin açtığı bir restoran.
Kadınlar, Kürt mutfağını tanıtıyor.
HDP Eşbaşkanlarının tutuklanması ardından Tokyo’da yapılan eylem
Japonya’daki Kürtler, Kürt edebiyatının önemli eserlerini Japonca’ya çeviriyor. Önümüzdeki dönem hedefleri arasında Kürt Halk Önderi Öcalan’ın kitaplarını çevirmek de var.
* Gazetemizde daha önce yayımlanan Karihonmensho belgesiyle ilgili habere linkinden ulaşabilirsiniz.
