Yaşlı kadınlar yoksulluk kıskacında

• Sağlık, çalışma ve sosyal hayata katılımda görünmeyen 65 yaş üzeri kadınlar, sosyal ve güven ağlarında derin bir kırılma yaşıyor. Kadınlar ayrıca ekonomik olarak başkalarına bağımlı kalıyor.

65 yaş üzerindeki kadınlar sağlık, bakım, barınma gibi temel ihtiyaçlarını karşılamada hem yaşları hem de cinsiyetleri açısından çeşitli engellerle karşılaşıyor.

Derin Yoksulluk Ağı Araştırma ve Savunu Koordinatörü Dr. Önder Uçar ve Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği (SHUDER) İstanbul Şubesi Eğitim Sekreteri Suzan Oktay Erol, Ekmek ve Gül’den Aysu Kaya’ya 65 yaş üstü kadınların her alanda karşılaştığı sorunları ele aldı.

Ekonomik olarak başkalarına bağımlılar

Yaşlı kadınların ekonomik olarak diğer aile üyelerine, çoğunlukla da eşlerine bağımlı kaldığını belirten Önder Uçar, 65 yaş üstü kadınların faydalanabilecekleri yardımları belirleyen temel kıstaslardan birinin eşinin hayatta olup olmaması durumu olduğuna dikkat çekti.

Buna göre, eşi vefat eden kadının kocasından ne kadar maaş kalacağının hesaplanması için geride kalan çocuk durumuna göre en düşük emekli maaşı ocak 2023 (5 bin 500 lira) baz alındığında, geride kalan çocuk yoksa kadının emekli aylığının yüzde 75’ini (4 bin 125 lira) alabildiğini, eğer kadın çalışıyorsa kocasının emekli maaşının yüzde 50’sini yani 2 bin 750 lirasını alıyor ve bir çocuk varsa aylığın yüzde 60’ını (3 bin 300 lira) alabiliyor.

Uçar, ek olarak yoksul kadınlara verilen sosyal yardımların yetersizliğini şöyle özetliyor: “Yaşlı aylığında sosyal güvencesi olmayan kişinin kendisi ve eşi dikkate alınmak suretiyle kişi başına düşen aylık geliri net asgari ücretin 1/3’ünden (2023 yılı için 2 bin 835 lira) az olan 65+ vatandaşlara 1997,70 lira aylık maaş veriliyor. Eşi vefat etmiş kadınlara yardımın başvuru şartları arasında ise vefat tarihinde resmi nikahın devam ediyor olması, kadının eşinin vefatından sonra farklı birisi ile dini ya da resmi nikahlı olmaması, hane içinde herhangi bir aile ferdinin herhangi bir sigorta koluna bağı olarak gelir getiren bir işte çalışmaması var. Bu koşulları karşılayan eşi vefat eden kadınlara verilen yardım miktarı iki ayda bir kez bin lira olarak ödenmekte. Nakdi yardımların dışında belli ayni desteklerin de sunulması gerekiyor.”

65 yaş üzeri kadınların yaş ve sağlık sorunlarından dolayı çalışamadığını ve dahası kadınların tamamının iş gücüne dahil olabilecek şartlarda olmadığını belirten Uçar, “Hiçbirinin sigortası olmadığı gibi, çalışan son derece sınırlı sayıda kadın da gündelik ve güvencesiz işlerde çalışıyor” dedi.

Dijital ortam dezavantaj

Ekonomik kriz hayatı felç etmeye devam ederken SHUDER İstanbul Şubesi Eğitim Sekreteri Suzan Oktay Erol ise dünyada ve Türkiye’de artan yaş ayrımcılığının istihdamda da göründüğüne işaret ediyor.

Erol, iş arama ve işe alım süreçlerinin artık çoğunlukla dijital ortamda gerçekleşiyor olmasının yaşlı kadınlar için dezavantaj yarattığının da altını çiziyor.

Yaşlı kadınların meslekleri yok

Derin Yoksulluk Ağı’na göre 65 yaş üstü 61 kadından 53 tanesi okula hiç gitmemiş. Kadınların 29’u evliyken, 26’sının eşi vefat etmiş. 65 yaş üstü kadınların belirli bir meslekleri yok. Kâğıt ve geri dönüşümde çalışan, yevmiyeli işçilik yapan ya da ev temizliğine giden az sayıda kadın var. 59 kadın çalışmıyor.

Sosyal ve güven ağlarında kırılma

Yüksek sosyoekonomik düzeydeki bölgelerde yaşayan 65 yaş üstü kadınların dahi çoğunlukla emekli maaşlarıyla geçinmeye çalıştığını ve bu durumun onları kentten göç etmeye zorladığını belirten Erol, “Bu da aslında sosyal ağları ve güven ağları için kırıcı bir etki yaratıyor” dedi.

Erol aynı zamanda kentsel dönüşüm sürecinin toplumsal cinsiyet ve yaş açısından daha dezavantajlı bir grup yarattığını söyledi. İSTANBUL