• Nahuat Pipil, Lenka ve Kakawira topluluklarından 25 kadın aktivist, El Salvador’da cinsel ve fiziksel şiddete maruz kalan yerli kadınların yaşadıklarına dikkat çekiyor. Sijsihuat Mejmetzaly Gözlemevi’nde yürüttükleri çalışmalara göre, yerli kadınların % 43,4'ü psikolojik, % 26,8'i ise tacize maruz kaldı. 

FELEXHAN SERHAT

“Eşimin beni öldürmek için bir av tüfeği aldığını söylediler.” “Tek başıma dışarı çıkmama ya da işe gitmeme izin vermiyor.” “İçmeyi severdi ve az kalsın beni döverek öldürüyordu. Bu yüzden onu terk ettim.” Bu sözler El Salvador’da şiddete maruz kalan kadınlara ait. 

El Salvador’daki Nahuat Pipil, Lenka ve Kawawira topluluklarından kadınların maruz kaldıkları şiddet ve taciz, 2021 yılından bu yana Sijsihuat Mejmetzaly Gözlemevi tarafından kayıt altına alınıyor. Bu işi ise yerli halktan 25 kadın üstleniyor. Şiddet ve tacizin görünür kılınması için, üç yıl içinde 600 kadınla anket yaptılar. Sonuçlara göre, ülkedeki yerli kadınlardan yarısından fazlası tacize uğradı.

İkili şiddet

Çalışmanın öncülerinden Omelina Méndez, Santa Catarina Masahuat bölgesinden. 61 yaşındaki kadın da yıllarca şiddete maruz kalmış. Çocukluğunda babasının annesine uyguladığı şiddete tanık olmuş, evlenince de eşi, aynı şiddeti kendisine uygulamış.

Méndez, El Pais’e “Gözlemevi kendimizi güçlendirmeye başlamak için sadece bir araç. Çok fazla kadının mağdur olduğunu düşünüyorum. Ancak bunu bildirmiyorlar. Ben de eşimden şiddet gördüm… Ama artık her şey değişti çünkü ben değiştim” diyor. Méndez, üç oğlunu babaları gibi olmaması için eğitti, emek verdi. 

Yarısı çocuk yaşta evleniyor

25 kadın, veri toplamak ve şiddet modellerini belirlemek üzere eğitim aldı. Avukat Betty Eliza Pérez, El Salvador'daki yerli kadınların %43,4'ünün psikolojik şiddete, %26,8'inin ise tacize maruz kaldığına işaret ediyor. Daha dikkat çekici olan veri ise genç kadınların %47’sinin 18 yaşından önce anne olmaları. Haliyle bu da onları çocuk yaşta ev ve çocuk sorumluluğunu almaya itiyor.

‘Ensest’in farkında değiller

Üç çocuk annesi Pérez, aynı zamanda kadınların hikâyelerini güvenli bir ortamda paylaştıkları dinleme çemberi atölyelerine liderlik ediyor. Kadınlar kahve tarlalarının parlak yeşili, mısır ve fasulye tarlalarıyla çevrili bir ortamda hikâyelerini anlatıyorlar. Örneğin, “ensest” durumları ilk kez paylaşılıyor. Ancak üzücü olan kadınların çoğunun bunu daha önce fark etmemiş olması.

Gözlemevi tarafından gerçekleştirilen iki büyük anketin ortaya koyduğu veriler ayrıca yerli kadınların kimliklerinden dolayı saldırılara maruz kaldığını doğruluyor. BM Kadın Birimi’nin El Salvador'daki temsilcisi Miriam Bandes, “İkinci sınıf vatandaş muamelesi görüyorlar” diyor. Ülkede yerli halkların tanınması ancak 2014 yılında yapılan bir reformun ardından güç kazanmıştı. 

Kadın ve yerli olmak

56 yaşındaki Pérez, yıllarca Nahuat Pipil halkından olduğu gerçeğinden nasıl kaçtığını şöyle anlatıyor: “Kimse bize yerli olduğumuzu öğretmedi. Önceden yerli halkı dağa götürür, üzerlerine benzin döker ve ateşe verirlerdi.” Aslında bu sözlerle 1932 yılında topluluğunun yok edilmeye çalışıldığını hatırlatıyor. Bu da çoğu kişinin kimliğini saklamak zorunda kalmasına neden oldu. 

Ülkede yapılan 2007 sayımlı nüfus verilerine göre, halkın sadece %0,2'si kendisini yerli olarak tanımladı. 2024'te ise bu oran %1,2'ye çıktı. Bu da 68 bin 148 kişiye tekabül ediyor. 

Pérez ve diğer kadınlar, şu anda hem yerli halkların kimliğini korumak hem de kadınların, gençlerin hayatını daha iyi hale getirmek için mücadele ediyor. Yani kadın hakları mücadelesi ile yerli halkların inanç ve kültürünü savunma mücadelesi birlikte yürütülüyor. 

Erkekleri de eğitiyorlar

Kadınlar, atölye çalışmalarına erkekleri de dahil etti. Onlara da şiddet ve tacize karşı mücadelenin parçası olmaları için eğitim veriyor. Öte yandan, “kadın özerkliğini” teşvik edecek stratejileri de destekliyorlar.

Sadece toplumsal cinsiyet mücadelesine adanmış bir kuruma sahip olma olasılığının hayalini kuran Pérez, “Corinto belediyesinde, kadınlar tarafından yönetilecek bir aile bahçesi projesi üzerinde çalışıyoruz” diyor. 

 

* * *

4 yıldır ses oluyor

El Salvador Yerli Kadınlar Ulusal Ağı'nın girişimi olan Sijsihuat Mejmetzaly Gözlemevi, BM Kadın Birimi ve Kanada Yerel Girişimler Fonu tarafından destekleniyor. Kadınların geleceğini değiştirme ihtiyacı sonucu 2020 yılında kuruldu.

 

* * *

Şiddet tırmanıyor

Statista Research Department’nın araştırmasına göre, Haziran 2023-Mayıs 2024 arasında El Salvador'da cinsiyete dayalı suç oranlarında 8.984 vaka kaydedildi.