• Türkiye’nin birçok kentinde liseliler, Türk Milli Eğitim Bakanlığının proje okullarında yaptığı öğretmen atamalarına ve sürgünlere karşı ders boykotu yaptı, “Liseler biat etmeyecek” sloganı eşliğinde lise duvarlarını aştı.

Türk Milli Eğitim Bakanlığının (MEB) 'proje okulları' kapsamında 8 Nisan’da açıkladığı “2025 Yılı Özel Program ve Proje Uygulayan Eğitim Kurumlarına Öğretmen Atama ve Yönetici Görevlendirme” sonuçları, 20 binden fazla öğretmenin norm fazlası statüsüne alınarak görev yerlerinin değiştirilmesi veya kadro dışı bırakılmasıyla sonuçlandı. Bu uygulamayı keyfi ve siyasi olarak nitelendiren liseliler, öğretmenlerine sahip çıkmak için okul bahçelerinden meydanlara taştı. “Öğretmenime Dokunma” ve “Liseme Dokunma” sloganlarıyla düzenlenen eylemler, İstanbul’dan Antalya’ya kadar Türkiye'nin dört bir yanına yayıldı.

Liseliler, proje okullarında görev yapan öğretmenlerin, MEB’in “Özel Program ve Proje Uygulayan Eğitim Kurumları Yönetmeliği” kapsamında 4-8 yıl görev süresi dolduğu gerekçesiyle başka okullara tayin edilmesini veya norm fazlası statüsüne alınmasını protesto etti. Eylemler, İstanbul (865 devlet lisesi), Ankara, İzmir, Adana, Amasya, Antalya, Bursa, Elazığ, Kocaeli, Mersin, Samsun, Trabzon ve Zonguldak’ta yankı buldu. Öğrenciler, bu atamaların şeffaf olmadığını, öğretmenlerin siyasi görüşleri nedeniyle hedef alındığını ve nitelikli eğitimin zarar gördüğünü vurguluyor. 

Eylemlerde, atamaların sadece öğretmenleri değil, özgür düşünen öğrencileri ve bilimsel eğitimi de hedef aldığı vurgulandı. Ankara Atatürk Lisesi’nde öğrenciler, “Hedef yalnızca öğretmenlerimiz değil, özgürce ve nitelikli düşünen öğrencilerdir” dedi. Kadıköy Anadolu Lisesi öğrencileri, “Tüm öğrenci meclislerini tasfiye eden sistemle derdimiz var” diyerek tepkilerini dile getirdi. Protestolar, hükümetin gençlik politikalarına ve otoriter uygulamalara karşı daha geniş bir isyana dönüştü. Liseliler, “kindar ve dindar nesil” hedefiyle eğitim sistemini dönüştürmeye çalışan 'Saray rejimi'ne karşı “Liseler biat etmeyecek” mesajını verdi.

Boykottan oturma eylemine kadar

Türkiye genelinde 12 bin 506 lisedeki 5 milyon 796 bin 881 öğrenci ve 397 bin 990 öğretmenin bulunduğu eğitim ortamında, liseliler yaratıcı ve kararlı yöntemlerle seslerini duyurdu. Öğrenciler, derslere girmeyerek protestolarını başlattı. Okul bahçelerinde oturma eylemleri düzenlediler, forumlar ve basın açıklamalarıyla taleplerini sıraladılar. Etimesgut’taki Şehit Oğuzhan Yaşar Anadolu Lisesi’nde, okul idaresinin “Polisi çağıracağız” tehditlerine rağmen öğrenciler boykotu sürdürdü.

İstanbul’da Kadıköy Anadolu, Kabataş Erkek, Vefa, Cağaloğlu Anadolu, Galatasaray, İstanbul Erkek, Maçka Meslek, Pertevniyal, Nişantaşı Anadolu, Burak Bora Anadolu, Maltepe Fen; Ankara’da Gazi Anadolu, Betül Can Anadolu, Atatürk Anadolu; İzmir’de Çiğli Fen, Konak Anadolu liselerinde öğrenciler, “Öğretmenime Dokunma” pankartlarıyla bahçelerde toplandı. Ankara Atatürk Lisesi’nde öğrenciler, “Taş Mektep uyuma, öğretmenine sahip çık” sloganlarıyla eyleme geçti.

Okul bahçelerinde ve meydanlarda taleplerini duyuran öğrenciler, şeffaf atama ve öğretmenlerin geri dönmesini istedi. Vefa Lisesi’nde öğrenciler, “Gerekçesiz atamalara hayır” dedi. Florya Tevfik Ercan Anadolu Lisesi’nde ise dövizlerle oturma eylemi yapıldı.

Yürüyüşler de yapıldı

İstanbul’da liseliler, Beşiktaş Meydanı ve Sultanahmet’teki İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü önünde bir araya geldi. Beşiktaş’tan Kabataş’a yürüyüş polis tarafından engellendi. Öğrenciler, “Varlığınızla güçlendik, gidişinize sessiz kalamazdık” dövizleri taşıdı. Beşiktaş Atatürk Anadolu ve Korkmaz Yiğit Anadolu liseleri de eylemlere katıldı.

Ankara’da Sıhhiye’deki Atatürk Anadolu Lisesi ve Çankaya’daki Mehmet Emin Resulzade Anadolu Lisesi’nde “Gençlik biat etmez” sloganları yankılandı. Çankaya’da 20’den fazla okulda 246 öğretmenin norm fazlası olması öfkeyi büyüttü.

İzmir’de Çiğli Fen Lisesi öğrencileri, “Çapulcu musun” şarkısını uyarlayarak öğretmenlerine destek verdi. Atatürk Lisesi ve Bornova Anadolu da oturma eylemleri yaptı.

Yaşasın öğrenci dayanışması

Liselilerin eylemlerinde “Hak, Hukuk, Adalet”, “Bu daha başlangıç, mücadeleye devam”, “Yaşasın öğrenci dayanışması” ve “Ferman padişahın, liseler bizimdir” sloganları öne çıktı. Kabataş Ticaret Meslek Lisesi’nde pankartlar yırtılsa da öğrenciler, “Yılmayacağız” dedi. Maçka Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde öğrenciler, çalgılarla “Ders yok, direniş var!” diyerek diğer liselileri çağırdı. Nişantaşı Anadolu Lisesi’nde öğrenciler, “Bu daha başlangıç” sloganıyla dayanışmayı büyüttü.

Geniş bir dayanışma

Protestolar, liselilerin ötesine taşarak geniş bir dayanışma ağı oluşturdu. Vefa Lisesi’nde mezunlar okul önüne destek için geldi. Ankara Atatürk Lisesi’nde veliler, oturma eylemiyle öğrencilere katıldı. Mezun Hikmet Can Çakan, “Ankara Atatürk Lisesi bir mirastır, bu miras liyakatli öğretmenlerle yaşar” dedi.

İstanbul’da Boğaziçi, İstanbul Teknik, Yıldız Teknik, Galatasaray, Bilgi ve Bahçeşehir üniversitelerinden öğrenciler, Beşiktaş’taki eyleme katıldı. CHP İstanbul İl Başkanı Özgür Çelik ve Genel Başkan Yardımcısı Suat Özçağdaş, Beşiktaş’ta polis engeline karşı müzakere yürüttü. 

Eğitim Sen ve Eğitim-İş, Çağrıbey Anadolu Lisesi önünde basın açıklaması yaptı. Eğitim Sen’den Mehmet Aydoğdu, “Hukuku ve vicdanları yaralayan bu zihniyetten vazgeçin” dedi. 

Polis engeli ve baskılar

Eylemler barışçıl olsa da bazı okullarda engellemeler yaşandı; Pertevniyal Lisesi’nde öğrencilerin üstleri aranarak okula alındı, sırtını dönenlerin isimleri not edildi. Beşiktaş Meydanı’nda yürüyüş polis tarafından durduruldu. Polis, “Diplomasız Erdoğan” sloganını “yasa dışı” ilan etti. Beşiktaş’ta konuşan öğrenci Ilgın Öztürk, “AKP, nitelikli eğitimi itibarsızlaştırıyor. MESEM’lerde katledilen, ÇEDES’le eğitimi bozan politikaların farkındayız. Bir avuç liseliden korkuyorlar, çünkü taleplerimizin meşru olduğunu biliyorlar. Bu barikatları liselilerle, üniversitelilerle aşacağız” dedi. CHP’li temsilcilerin müzakeresi sonrası eylem sona erdi. Şehremini Anadolu Lisesi önüne onlarca polis sevk edildi, ancak öğrenciler eylemlerini sürdürdü.

Liselilerin talepleri net

Liselilerin talepleri, sadece öğretmen atamalarıyla sınırlı değil, demokratik bir eğitim sistemini öngörüyor;

* Proje okullarında liyakat ve hakkaniyet esaslı atamalar.

* Keyfi cezai uygulamalara son verilmesi.

* Öğrenci hak ve özgürlüklerinin korunması.

* Kulüp faaliyetlerindeki idari sansürün kaldırılması.

* Özgür ve demokratik bir eğitim ortamı.

MEB ve Valilik inkar ediyor

İstanbul Valiliği, “Atamalarda siyasi sebep yok” açıklaması yaptı. Eğitim Bakanı Yusuf Tekin ise atamaları 'pozitif ayrımcılık' olarak savunarak, “Bu, mağduriyet değil, erken geçiş imkânıdır” diyor.  Eğitim Sen ise yönetmeliğin belirsizliklerini ve Bakan’a verilen sınırsız yetkiyi eleştirerek Danıştay’a dava açtı. Sendikalar, atamaların torpil ve kadrolaşma amaçlı olduğunu vurguluyor. Eğitim-İş’ten Banu Günüç Kete, “Okullar, keyfi atamalarla yönetilen şirketler değildir. Proje okulu yönetmeliği bir garabettir” diye isyan etti. Elmadağ Hasanoğlan Atatürk Fen Lisesi’nde 10 öğretmenin hukuksuzca görevden alındığını belirten bir öğretmen, “Atamalar, hukuk dışı bir maddeye dayanıyor” dedi.

38 yıl sonra bu kapsamda

Bu protestolar, 19 Mart 2025’te Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıyla başlayan hükümet karşıtı eylemlerin devamı niteliğinde. Liseliler, “Bu daha başlangıç” diyerek mücadelenin süreceğini ilan etti. Eylemler, 12 Eylül Darbesi sonrası 14 Nisan 1987’deki Büyük Öğrenci Buluşması’nın 38. yıl dönümüne denk geldi. O gün darbecilere karşı “Artık yeter” diyen gençler gibi, bugün liseliler ve üniversiteliler, AKP iktidarının dayatmalarına karşı birleşti. İSTANBUL

 

* * *

 

6 milyona yakın liseli

Türk Eğitim Bakanlığının 2023-2024 Örgün Eğitim İstatistikleri'ne göre;

 12 bin 506 (ortaöğretim kademesinde, resmi ve özel okullar dahil) lise var. Okulbilgilendirme.com'a göre; bu yıl itibarıyla 12 bin 700'ü aştı. 

* Lise öğrencisi sayısı: 5 milyon 796 bin 881 (örgün eğitimde ortaöğretim düzeyinde).  

* Lise öğretmeni sayısı: 397 bin 990 (ortaöğretimde görev yapan öğretmenler).

* Eğitim bütçesinin GSYİH’ye oranı, yüzde 3.94.

* Eğitimde olmayan lise çağındaki genç sayısı, 452 bin 672.

* YKS’yi kazanan öğrenci oranı ise yüzde 31.6.

 

* * *

Liselerin türleri 

Türkiye'deki liseler, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından farklı türlerde sınıflandırılır: Anadolu Liseleri, Fen Liseleri, İmam Hatip Liseleri, Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Güzel Sanatlar Liseleri, Spor Liseleri ve diğer özel programlı liseler (örneğin, Proje Okulları). 2023-2024 eğitim-öğretim yılı verilerine göre liselerin türlerine göre dağılımı ve sayıları aşağıdaki gibidir:

* İmam Hatip Liseleri: İmam Hatip Liseleri, genel lise müfredatına ek olarak dinî eğitim veren mesleki okullardır. Bin 693 lisede 515 bin 951 öğrenci var. Toplam lise sayısının yaklaşık yüzde 13,5'ini oluşturuyor. 

* Fen Liseleri: Fen ve matematik alanında üstün yetkinlikli öğrencileri yetiştirmek için kurulan bu liselerin sayısı 361. Yaklaşık 120 bin öğrencisi var. Toplam lise sayısının yaklaşık yüzde 2,9'unu oluşturuyor

* Anadolu Liseleri: Genel akademik eğitim veren liselerdir, üniversiteye hazırlık odaklıdır. Yaklaşık 2 bin 500 lisede 2 milyondan fazla öğrenci var. 

* Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri: Yaklaşık 3 bin 500 okula 1,5 milyona yakın öğrenci devam ediyor. 

* Sosyal Bilimler Liseleri: Tarih, edebiyat ve sosyal bilimler alanında uzmanlaşmış liseler olara tasarlandı. Sayısı 70-100 arası olan bu liselerde Yaklaşık 20-30 bin öğrenci var. 

* Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri: Sanat veya spor alanında yetkinlik geliştirmeye odaklanan bu liselerin sayısı 150-200 arası yaklaşık 50 bin öğrencisi var. 

* Özel Okullar, Proje Okulları: Özel okullar, yabancı dil ağırlıklı programlar veya tematik proje okulları bu kategoriye girer. Yaklaşık 4 bin civarında.

 

* * *

İktidarın iddiası nedir?

AKP iktidarı ve Milli Eğitim Bakanlığı'nın temel iddiası, proje okullarında, sıradan atama sisteminden farklı olarak, daha özgün ve özel kadrolarla eğitim kalitesininin artacağı yönünde;

* Proje okullarının amacı, belirli alanlarda (fen, sosyal bilimler, spor, sanat vb.) yetenekli öğrencilere yönelik nitelikli ve özgün eğitim programları uygulamak.

* Bu okullara özel olarak seçilmiş öğretmen ve yöneticiler atanarak, okulun vizyonu ile uyumlu bir kadro oluşturulması hedefleniyor.

* Atama süreçlerinde "liyakat", "tecrübe", "başarı", "proje deneyimi" gibi ölçütlere göre seçim yapılacağı ifade ediliyor.

 

* * *

Neden itiraz ediliyor?

Eğitim sendikaları, muhalefet partileri ve birçok eğitim uzmanı ise bu uygulamayı siyasi ve ideolojik kadrolaşma hamlesi olarak görüyor;

* Atamalar sınavla değil, büyük ölçüde "mülakat" veya "doğrudan görevlendirme" yoluyla yapılıyor. Bu da torpil, adam kayırma ve sadakat temelli bir kadrolaşma riskini artırıyor.

* Proje okulları üzerinden, siyasi iktidara yakın öğretmen ve yöneticilerin devlet okullarına kritik noktalarda yerleştirilmesi sağlanıyor. Özellikle dinci veya ırkçı kadrolar tercih ediliyor.

* Bakan'a tanınan geniş yetkiler sayesinde, öğretmenlerin ve yöneticilerin görevden alınması ya da uzatılması tamamen siyasi takdirle yapılabiliyor. Bu durum, eleştiriye kapalı ve denetlenemez bir sistem yaratıyor.

* Eğitim-Sen gibi muhalif sendikalara üye öğretmenlerin proje okullarına girmesi zorlaşıyor; iktidara yakın sendikalara üye olanlar avantajlı hale geliyor.

 

 * * *

Diğer eleştiriler

* Eğitim-Sen, yönetmelikte “proje okulu” tanımının net olarak yapılmamasını ve bu okulların belirlenme kriterlerinin açıkça belirtilmemesini eleştiriyor. Ayrıca, öğretmen ve yöneticilerin görev sürelerinin uzatılmasında okul ve kurumların niteliğinin dikkate alınmaması ve öğretmenlik ile yöneticilik görevlerinden alınmada Bakan’a sınırsız yetki verilmesi de sendika tarafından eleştirilen hususlar arasındadır. Bu nedenle, Eğitim-Sen yönetmeliğin yürütmesinin durdurulması ve iptali için Danıştay’a dava açtı. 

* Yönetmelikte, proje okulu olarak belirlenen okullarda, bu belirleme öncesinde görev yapan öğretmen ve yöneticilerin atanma, görevlendirme ve aynı okulda görevlerine devam edip etmeme hususunda geçiş hükümlerine yer verilmemesi eleştiriliyor. Bu durum, mevcut personelin belirsizlik yaşamasına ve mağduriyetlere neden olabileceği endişesini doğuruyor. 

* 2023'teki yönetmelik değişikliği ile 4 ve 8 yıllık görev sürelerini tamamlayan müdür, müdür başyardımcısı ve müdür yardımcılarının görev sürelerinin bir yıl süreyle uzatılabilmesi imkanı getirildi. Bu değişiklik, bazı çevreler tarafından olumlu karşılanırken, bazıları tarafından ise görev sürelerinin uzatılmasının liyakat ve performans değerlendirmesi yapılmadan gerçekleştirilmesi nedeniyle eleştiriliyor. 

 

* * *

Müdürden 5 gün tatil

Eyüpsultan Anadolu Lisesi okul müdürü Serkan Akgöl, geçen hafta yaşanan eylemlerin sürmemesi için 13 Nisan 2025 Pazar günü 12. sınıf temsilcilerine WhatsApp’tan ses kaydı atarak, “Bir hafta boyunca izinlisiniz okula gelmeyeceksiniz” dedi. Müdür Akgöl,önceki gün sabah okula giden 12. sınıf öğrencilerini de okula almadı. Öğrencilerinin eylemine destek olan öğretmen Hasan Koçali, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünün kararıyla görevden uzaklaştırıldı. Görevden uzaklaştırma gerekçesi olarak, öğretmenin protestolara dahil olması, çeşitli araçlarla eylem yapması, okul yönetiminin uyarılarına uymaması gösterildi.