Bir yılda bin 500 idam

• Af Örgütü'ne göre 2024'te dünya genelinde idam sayısı bin 500'ü aşarak, 2015'ten bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. İran, Irak ve Suudi Arabistan cezaların en çok gerçekleştiği ülkelerin başında geliyor.

Uluslararası Af Örgütü, 2024 yılında dünya genelinde kaydedilen idam cezalarına ilişkin yıllık raporunu açıkladı. Rapora göre,  infaz edilen idam cezaları  son 10 yılın en yüksek seviyeye ulaştı.

Raporda, kayıtlara geçen idam cezalarının yüzde 90'ının İran, Suudi Arabistan ve Irak'ta gerçekleştiği belirtildi. İran, geçen yıl en az 972 kişiyi idam ederek listenin en üst sırasına yerleşti. İran'da 2023 yılında bu rakam 853 olarak kaydedildi.  Suudi Arabistan'da infaz edilen idam cezalarının sayısı 2024 yılında bir önceki yıla kıyasla iki kat artarak en az 345'e yükseldi. Irak'ta ise ölüm cezası 63 kez uygulandı, bu geçen yıl idam cezalarının 2023'e kıyasla neredeyse dört kat arttığını gösteriyor.

Ancak Af Örgütü, yıllık raporunda Çin'i "dünyadaki bir numaralı infazcı" olarak nitelendirerek, mevcut verilerin ülkede binlerce kişinin idam edildiğini gösterdiğini belirtti. Fakat Çin, idam cezalarına ilişkin verileri açıklamayı reddediyor. Örgüt ayrıca, Kuzey Kore ve Vietnam'ın da ölüm cezasını yaygın bir şekilde uyguladığı konusunda şüpheler bulunduğunu ifade etti.

Uyuşturucu suçlarında artış

2024'teki idamların yüzde 40'ından fazlası uyuşturucu suçlarıyla bağlantılıydı. Raporda, Singapur ve Çin'de uyuşturucu bağlantılı suçlarda ölüm cezasının yaygın şekilde uygulandığı belirtildi. Örgüt Genel Sekreteri Callamard, birçok durumda uyuşturucu bağlantılı suçlardan ölüme mahkûm edilen kişilerin dezavantajlı kesimlerden geldiğini ve bu cezanın uyuşturucu ticaretini azaltmada kanıtlanmış bir etkisi bulunmadığını ifade etti.

Malezya'da ise 2023'te başlatılan reformlar sonucunda, çoğu uyuşturucu bağlantılı suçlardan idama çarptırılan yaklaşık bin kişinin cezası ertelendi. Ülkede, uyuşturucu ticareti de dahil olmak üzere bazı suçlar için zorunlu idam cezası kaldırıldı.

Eyaletler yeninden gündemine alıyor

Amerika Birleşik Devletleri (ABD), ölüm cezası uygulayan Batı demokrasileri arasında önemli bir istisna olarak kalmayı sürdürüyor. ABD'de infaz edilen idam sayısı 2024 yılında bir önceki yıla göre sadece bir artarak, 24'ten 25'e yükseldi. Bu hafif artışa rağmen Af Örgütü'ne göre bazı endişe verici eğilimler mevcut.

Af Örgütü'nden Sangiorgio, "Sayılar hem infazlar hem de ceza kararları açısından tarihsel olarak çok düşük, ancak geçen yıl dört eyalette, Güney Carolina, Georgia, Utah ve Indiana'da infazların yeniden başladığını gördük. Yıllardır idam cezasının uygulanmadığı eyaletlerde yeniden infazlara başlanması çok endişe verici" dedi.

Nitrojen gazı kullanıldı

Alabama'da ise idamların sayısı iki katına çıkarken, nitrojen gazı da kullanıldı. Birleşmiş Milletler gözlemcileri, nitrojen hipoksiyle yani oksijen yetmezliği sonucu ölümün, işkence anlamına gelebileceğini belirtiyor.

Umut işaretleri

Af Örgütü, idam sayılarında 2024'teki bu endişe verici artışa rağmen, yalnızca 15 ülkenin ölüm cezası uyguladığına dikkati çekerek, bu sayının son iki yıldır düşük olduğunu belirtti.

Dünyada toplamda 145 ülke, ölüm cezasını ya yasalarla ya da uygulamada kaldırdı. Ayrıca, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda üyelerin üçte ikisi ölüm cezalarının durdurulmasını ve nihai olarak kaldırılmasını öngören bir karar tasarısını kabul etmişti.

Afrika ülkelerinden Zimbabve'de, idam cezasını kaldıran, ancak olağanüstü hâl durumunda yeniden uygulama hakkını saklı tutan bir yasa tasarısı 2024 yılında kabul edildi. Ülkede 60 kişiye verilen idam cezası, af kapsamında yeniden gözden geçirilecek. Ayrıca, 2021'den bu yana altı Afrika ülkesi de benzer adımlar attı. LONDRA