Asgari ücretlinin kaybı büyük

• Asgari ücretin enflasyon karşısında korunacağı iddialarına rağmen hileli resmi enflasyon artışının bile altında ezildi. Aralık 2023'te 17 bin 2 TL olarak saptanan asgari ücretin yıllık kaybı 55 bin TL’ye yaklaştı. Asgari ücret, açlık sınırının 4 bin 701 TL (yüzde 27,6) altında kalıyor. 

Avrupa'da 2014’te euro cinsinden Türkiye'den düşük asgari ücreti olan 11 ülke varken, 2024'te sadece dört ülke var. Asgari ücretin, geçim koşulları ve ülke ekonomisinde büyüme ve yoksulluk sınırı dikkate alınarak belirlenmesi gerektiğini vurgulayan DİSK, enflasyona göre zamda ısrarın anlamının, emekçilerin bir kez daha cezalandırılması ve gelirlerine el konulması olacağını belirtti. 

İşçi, işveren ve hükümet temsilcilerinden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 2025 için asgari ücreti belirleme çalışmalarına bugün Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ev sahipliğinde başlıyor. Doğrudan 7 milyona yakın çalışanı, dolaylı ise toplumun tamamını ilgilendiren ilk toplantıda, TÜRK-İŞ ve TİSK temsilcileri yeni ücret düzeyine ilişkin görüşlerini paylaşacak. Asgari ücret pazarlığında işçileri temsil eden TÜRK-İŞ, yeni asgari ücrete dair talebini henüz kamuoyuyla paylaşmazken, Genel Başkan Ergün Atalay, asgari ücrette yapılacak artışta 2024'te gerçekleşen enflasyonunun da 2025 yılı için beklenen enflasyonunun da kabul edilebilir olmadığını vurguluyarı. İşverenleri temsil eden TİSK ise yeni asgari ücretin dengeli, istihdamı ve rekabet gücünü koruyucu bir seviyede olması gerektiği görüşünde. Asgari ücret, halen bir işçi için aylık net 17 bin 2 lira 12 kuruş olarak uygulanıyor. Asgari ücretin işverene toplam maliyeti, bir işçi için 23 bin 502 lira 94 kuruş. 

DİSK-AR araştırmasını paylaştı

DİSK-AR tarafından hazırlanan 2025 Asgari Ücret Araştırması, dün paylaşıldı. 2025 asgari ücretinin, yüksek enflasyonun alım gücünü iyice düşürdüğü ve pahalılığın yoğunlaştığı koşullarda saptanacağı hatırlanan araştırmada, yüksek enflasyon koşullarında asgari ücrete yılda bir zamın kabul edilebilir olmadığı kaydedildi. Hükümetin, 2025 asgari ücretinde beklenen enflasyona göre zamda ısrar ettiğine işaret edilen araştırmada, asgari ücrette bu dayatmanın, emekçilerin bir kez daha cezalandırılması ve gelirlerine el konulması olacağının altı çizildi. Enflasyonun faturasınının işçilere yıkılmasına itiraz edilen araştırmada, asgari ücret artışında sadece enflasyon değil geçim koşulları ve ülke ekonomisinin büyümesinin de esas alınması istendi. İşçilerin ürettikleri toplumsal zenginlikten pay alması için asgari ücret artışında kişi başına Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (KB GSYH) artışının önemli bir ölçü olması gerektiği savunulan araştırmada, "Asgari ücretin miktarı, geçim koşulları ve ülke ekonomisinde büyüme dikkate alınarak saptanmalıdır. Bu nedenle asgari ücret tartışmalarında yoksulluk sınırının da dikkate alınması gerektiğini düşünüyoruz. Sadece enflasyona hapsedilmiş bir asgari ücret tartışması asgari ücretin göreli olarak düşmesine ve emeğin büyümeden daha az pay almasına, dolayısıyla bölüşüm ilişkilerinin bozulmasına yol açıyor" denildi.

İddia ve çarpıtmalar

DİSK, araştırmasıyla asgari ücret artışını sınırlamaya dönük iddia ve çarpıtmalara da yanıt vermiş oldu:

* Asgari ücret ve ücret artışının enflasyona yol açacağı ve enflasyonla mücadeleyi aksatacağı iddiası,

* Asgari ücret artışının istihdam üzerinde olumsuz etkisi olacağı, istihdamı azaltacağı ve işsizliği artıracağı iddiası,

* Bölgesel asgari ücretin çözüm olduğu iddiası,

* Asgari ücretin ve genel olarak emek gelirlerinin enflasyon karşısında korunduğu ve asgari ücretlinin enflasyona ezdirilmediği iddiası,

* Asgari ücret ve ücret artışlarının verimlilik artışına bağlı olduğu, verimlilik düşük olduğu için asgari ücretin artmadığı iddiası,

* Türkiye’de asgari ücretin yüksek olduğu iddiası.

Araştırmada yer alan bazı veri ve tespitler şöyle:

 

En düşük ülkelerden

Avrupa'da 2014’te Türkiye’den euro cinsinden düşük asgari ücreti olan 11 ülke varken, 2024'de sadece dört ülke var; Arnavutluk, Bulgaristan, Karadağ ve Sırbistan. Türkiye’deki asgari ücret sadece Yunanistan, Portekiz ve İspanya gibi Avrupa Birliği’nin Güney ülkelerinden ve ABD’den değil, Polonya, Romanya ve Macaristan gibi Doğu Avrupa ülkelerinden de düşüktür. Türkiye’de asgari ücretin ortalama yıllık artış hızının da pek çok Avrupa ülkesinden düşük. Türkiye’de euro cinsinden asgari ücret, son 10 yılda yıllık ortalama sadece yüzde 3,8 oranında arttı.

Asgari ücret eriyor  

Brüt asgari ücret, 1974’te kişi başına GSYH’nin yüzde 80,6’sı düzeyindeyken 2024’te kişi başına gelirin yüzde 46,5’ine düştü. Asgari ücretin KB GSYH’ye oranı 2024'te, AKP dönemlerinde yükseldiği yüzde 60 seviyesinin bile çok altında.Bu gerilemenin anlamı, asgari ücretle çalışanların göreli olarak yoksullaşmasıdır. Öte yandan asgari ücretle çalışanların oranının artması, ücret artışlarının KB GSYH artışının çok altında kalmasına yol açtı.

 

Enflasyonun altında ezildi

Asgari ücretin enflasyon karşısında korunacağı iddialarına rağmen 2024'te hileli resmi enflasyon artışının bile altında ezildi. Aralık 2023'te 17 bin 2 TL olarak saptanan asgari ücret, Ocak sonunda işçinin cebine girdiğinde bin 139 TL kaybederek 15 bin 862 TL’ye gerilemişti. 2024 resmi enflasyonu tahmin edildiği gibi yıl sonunda yüzde 44 olarak gerçekleşirse asgari ücretteki kayıp 7 bin 481 TL’ye yükselecek. Asgari ücretle çalışanın 2024 yılı boyunca yaşan kaybı ise 55 bin TL’ye yaklaştı. Eğer hükümet hedef enflasyon veya açıklanan enflasyondan düşük zamda ısrar ederse asgari ücretin enflasyon karşısındaki kaybı kalıcılaşacak.

Açlık sınırının altında

Asgari ücreti alım gücünün hızla düşmesiyle birlikte açlık ve yoksulluk sınırının altında kaldı. Ekim 2024’te 17 bin TL net asgari ücrete karşılık açlık sınırı 20 bin 860 TL ve yoksulluk sınırı ise 72 bin 156 TL’ye ulaştı. Asgari ücret, Aralık'ta açlık sınırının 4 bin 701 TL (yüzde 27,6) altında kalmış olacak.

Altın karşısında da eriyor

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın yıllık ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarına göre 2003'te asgari ücretin yıllık tutarıyla 25 ve 2005’te 31 altın alınabilmekteydi. Asgari ücretle çalışan bir işçi yıllık ücretiyle Kasım 2024'te ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarıyla 11,6 Cumhuriyet altını alabilmektedir. Hızla artan altın fiyatları karşısında asgari ücretli 2005’ten bu yana 20 Cumhuriyet altınını kaybetti.

 

İşçilerin yarısı asgari ücretli

Asgari ücret civarında ücret alanlar da dahil edildiğinde (asgari ücretin altı ve yüzde 10 fazlası arası, asgari ücret komşuluğunda) 8,5 milyon işçi, asgari ücret civarı ve altında ücretle yaşamını sürdürmeye çalışıyor. Başka bir deyişle 2023 itibarıyla tüm özel sektör işçilerinin yüzde 48,9’u asgari ücret komşuluğunda ücretlerle çalışıyor. Ücretle çalışanların 7 milyon 594 bini (yüzde 43,6) asgari ücret ve altında ücretle çalıştığını söylemektedir. Asgari ücretin yüzde 5 fazlası ve altında çalışanlar tüm özel sektör çalışanlarının yüzde 47,8’ini (8,3 milyon) oluşturmaktadır. 11,5 milyon işçi (yüzde 66,1) asgari ücretin yüzde 20 fazlası ve altında ücret ile çalışırken 14,5 milyon işçi (yüzde 80,1) ise en fazla asgari ücretin yüzde 50 fazlası ücrete çalışıyor. Öte yandan 2023'te 1,6 milyon işçi, asgari ücretin yarısından daha düşük ücretle çalışmak zorunda bırakılıyor. Asgari ücretin iki katından fazla ücret alanlar ise işçilerin yalnızca yüzde 7,5’ini (1,3 milyon) oluşturuyor.

Kayıt dışılar onun da altında

Kayıt dışı çalışanlarda 2023'te asgari ücretin yaklaşık yarısı (4 bin 500 TL) ve altında ücret alanların oranı yüzde 41,3’tür. Başka bir deyişle, kayıt dışı çalışanların yarısına yakını asgari ücretin yarısının altında ücretlerle çalışmak zorunda kalmaktadır. Kayıt dışı çalışanlarda asgari ücretin yüzde 5 fazlası ve altında ücret alanların oranı yüzde 85,4’tür. 

Kadın işçilerin büyük bölümü

Kadınlarda asgari ücretle çalışmanın çok daha yaygın olduğu görülüyor. Kadınların yarısından fazlası en fazla asgari ücrete erişebiliyor. Asgari ücret ve altında ücret alanların oranı genelde yüzde 43,6 iken kadınlarda bu oran yüzde 54,5’tir. Asgari ücretin yüzde 5 fazlası ve altında ücret alanların oranı ise genelde yüzde 47,8 iken, kadınlarda yüzde 57,5’e yükselmektedir.

İşverenlere büyük destek

İşverenlere 5 puanlık SGK prim desteği, 2010’da 3,8 milyar TL idi, 2024’te ise 165,9 milyar TL’ye ulaştı. İşverenlere 14 yıldan beri yapılan SGK prim desteği dolar cinsinden toplam 60 milyar dolar oldu. 15 Kasım 2024 tarihi kuruyla (34,36) 2010-2024 arası bütçeden işverenlere yapılan 5 puanlık prim desteği 2,1 trilyon TL’ye yaklaştı. HABER MERKEZİ