• Kadınların ordulardaki rolü eşitlik vaadiyle mi geliyor, yoksa erkek egemen militarist sistemleri mi güçlendiriyor?

Birleşmiş Milletler (BM) üyesi ve uluslararası tanınırlığı olan 193 devletin dışında Vatikan ve Filistin, BM üyesi olmasalar da gözlemci devlet statüsünde. Tayvan, Çin tarafından kendi toprakları olarak kabul edilse de bağımsız bir yönetim şekline sahip ve BM tarafından resmen tanınmıyor. Dünyadaki devlet sayısı genellikle 195 olarak kabul ediliyor.

Devletlerin tamamı, birkaç istisna hariç orduya sahip. Askeri güç bulundurmayıp savunmalarını uluslararası anlaşmalar veya dış güçlerle yapılan güvenlik paktları aracılığıyla sağlayanlar var;

* Andorra, askeri gücü olmayan bir ülkedir. Dış güvenliği, İspanya ve Fransa ile yapılan anlaşmalarla sağlıyor. İç güvenliğini sağlamak için polis gücü var.

* Costa Rica, iç çatışmaların sona ermesiyle 1948'te askerlik ve ordu kurmayı kaldırdı. İç güvenliği ve savunması, polis gücü ve yerel savunma birimleri tarafından sağlanıyor.  Uluslararası güvenliği sağlamak için dış ülkelerle ittifakları var.

* İzlanda, zırhlı kara ordusu ya da savaş uçakları gibi konvansiyonel askeri güce sahip değil ama ABD ile olan güvenlik anlaşmaları ve NATO ile dayanışma yoluyla güvenliği sağlanıyor.

* Liechtenstein, Monako, San Marino ve Panama gibi küçük ve adada bulunan bazı ülkelerin askeri alandaki varlıkları daha sınırlıdır ve genellikle güvenlik ya da barış koruma amaçlı kullanılır.

Kadınların ordulardaki yeri

Çoğu devletin ordusunda kadınlar yer alıyor ama katılımı ve rolleri; gönüllü veya zorunlu askerlik uygulamalarına göre farklılık gösteriyor;

* ABD ordusunda kadınlar gönüllü olarak çeşitli alanlarda görev alabiliyor ve askeri personelin yaklaşık yüzde 16-17'sini oluşturuyor. Kadınlar, subay olup generalliğe kadar yükselebiliyor.

* İsrail'de kadınlar da zorunlu askerliğe tabi. Kadınlar, askeri görevlerde erkeklerle eşit haklara sahip. Subay olabiliyor ve yüksek rütbelerde görev alabiliyor. İsrail ordusunda kadınlar yüzde 30 civarında bir oranda.

* Kadınlara zorunlu askerliğin olduğu ülkelerde biri de 2015'ten itibaren Norveç'tir. Kadınlar ve erkekler orduya eşit şekilde katılıyor ve aynı koşullarda askerlik yapıyor.

* İngiltere'de kadınlar gönüllü olarak askere alınıyor ve subay olabiliyor; oranı yüzde 10 civarında.

* Fransa’da da kadınlar orduya gönüllü olarak katılıp çeşitli pozisyonlarda görev alabiliyor. Fransa ordusu, yüzde 15 civarında kadınlardan oluşuyor.

* Ekvador gibi bazı ülkelerde kadınlar gönüllü olsa da erkeklerle aynı askerlik yükümlülüklere tabi.

* Kıbrıs Cumhuriyeti, geçen hafta kadınların gönüllü olarak Ulusal Muhafızlar’a katılmasına olanak tanıyan bir yasayı onayladı. Bu yasa, kadınların gönüllü olarak en az 6 ay süreyle askerlik yapabilmesini sağlıyor. Kadınlar, gönüllü hizmetten sonra yedek asker olarak da görev yapma seçeneğine sahip.

Kadınların askerlikteki görevleri

Kadınlar, sıklıkla lojistik, sağlık, eğitim ve istihbarat gibi destekleyici alanlarda görev yapıyor. İsrail ve Kürt kadınları gibi bazı bölgelerde kadınlar aktif olarak cephede savaşıyor.

Kaç kadın general olduğu konusunda net bir sayı bulunmuyor,  çünkü veriler sürekli değişiyor. ABD ordusunda kadın generallerin sayısı 30'dan fazladır. İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF), kadın subay ve general yetiştirme konusunda oldukça ileredideri. Orna Barbivai, 2015'te İsrail Savunma Kuvvetleri'nde kadın general olarak terfi eden ilk kadın oldu. Şu anda İsrail'de kadın generallerin sayısı 5 civarında.

Hindistan, kadın subaylar yetiştiren ve bazı kadınların general olabildiği ülkelerden biridir, ancak kadın generallerin sayısı 10'dan azdır.

Fransa ordusunda kadınların general olabilmesi nispeten daha yeni bir gelişmedir. Fransa'da ilk kadın general, 2019'da terfi eden Elisabeth Pellen oldu. Fransa’da kadın generallerin sayısı şu anda birkaç kişiyle sınırlıdır.

Brezilya'da 2018'de ilk kadın general görev yapmaya başladı; birkaç kadın general bulunuyor.

Almanya, Kanada, Birleşik Krallık, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ülkelerde de kadınların orduda temsili ve general olma oranına yukarı doğru ivme var.

Türk ordusunda kadınlar, subay, astsubay, uzman erbaş ve sözleşmeli personel olarak görev yapıyor. 2023 itibarıyla kadınların oranı 7-10 aralığında olduğu tahmin ediliyor. Türk ordusunda ilk olarak, 2022'de bir kadın tuğgeneral rütbesine terfi ederek ilk kadın generali oldu. Ertesi yıl da bir kadın ilk tuğamiral rütbesine terfi etti. Türk ordusunda 2024 YAŞ kararlarına göre 327 general/amiral bulunuyor, kadın sayısı muhtemelen 2-3 kişiyle sınırlı.

Ordular da erkeklerin

Dünya çapında toplamda 10 - 20 bin arasında aktif olarak görev yapan erkek general olduğu tahmin ediliyor. 

***

Kadın orduları olan millet

Norveç, 2014’te Jegertroppen adıyla dünyanın tamamen kadınlardan oluşan özel kuvvetler birimini kurdu, ancak sadece kadınlardan oluşan orduları olan tek millet Kürtlerdir.

Kürt Özgürlük Hareketi'ndeki ilk kadın gerillalarla başlayan kadın partisi ve ardından YJA Starın öncülük ettiği kadın ordulaşması, bugün neredeyse dört parça Kürdistan'dan özgün yapısıyla devam ediyor.

 

 

YJA Star

Yekîneyên Jinên Azad ên Star, 2004'te kuruluşunu ilan etti.  YJA Star gerillası, savaşın ve örgütsel faaliyetin her alanında ve kademesinde yer alıyor. Öz disiplin, kolektif ahlak, sömürgeye karşı zihin özgürlüğü olarak gördüğü gerilla yaşamıyla doğa, toplum ve kendisiyle kurduğu bağları yapaylıklardan arındırarak bilinç devrimine yoğunlaşır. Kadının doğayla, toplumla ve kendisiyle kurduğu bağları onarmak için bilinç devrimine yoğunlaşır. Kürt halkının özgürlüğünü savunduğu kadar, kadınların erkek egemen sisteme karşı özgürleşmesini de hedefler. Kadınların yalnızca savaşta değil, toplumun her alanında öncü olmasını savunur. Öz savunma, kadınların fiziksel ve ideolojik olarak kendilerini koruma kapasitesini artırmayı amaçlıyor.

 

 

Rojava’daki YPJ

Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi’nde (Rojava), YPJ (Yekîneyên Parastina Jin) tamamen kadınlardan oluşan bir askeri yapıdır. 2013’te kurulan YPJ, özellikle DAİŞ’e karşı mücadelede önemli rol oynadı. Bugün YPG ile birlikte QSD'nin de önemli sütunlarından biri. Sadece askeri değil, ideolojik eğitimiyle de özgündür. Kadınların kendini savunmasının varoluşsal bir eylem olarak gördüğünden savunma, fiziksel bir korunma aşarak, aynı zamanda kimliğin, onurun, dilin, toplumsal hafızanın savunusuna uzanır. YPJ savaşçısı aynı zamanda bir eğitimci, dönüşüm aktörü, topluluk inşacısıdır. YPJ, Rojava’da kadınların siyasette, ekonomide ve eğitimde öncü olmasını sağladı.

YPJ, ağırlıklı olarak Kürt kadınlardan oluşsa da Arap, Süryani, Ezidî ve hatta uluslararası gönüllü kadınlar saflarında yer alıyor. Süryani Askeri Meclisi’ne bağlı Beys Nehrên Kadın Savunma Güçleri gibi alt birimler de var.

 

 

Şengal'deki YJŞ

Yekîneyên Jinên Şengalê (Şengal Kadın Birlikleri) 2014’te DAİŞ'in Şengal'deki katliamı sonrası Êzîdî kadınlar tarafından kuruldu. Kadınların kendi onurunu, varlığını ve toplumunu koruması için varlığını sürdüren YJŞ, Şengal Demokratik Özerk Yönetimi bünyesinde kadınların özerk yapısıdır. YJŞ, toplumsal hafızayı yeniden inşa eden, Êzîdî kadınını mağduriyetle sınırlandırmayıp kurucu rolünü de vurguluyor.

Jineoloji militarizme karşıdır

Jineoloji, militarizmi bir erkek egemen sistem olarak eleştirir; onun yerine öz savunma temelli bir mücadeleyi savunur. Ulus devletlerin orduları, hiyerarşik yapıları ve erkek egemen zihniyetiyle, kadınların özgürleşmesinden çok, onları sistemin birer dişlisi haline getirebilir. Kadınların orduda yer alması, yüzeyde 'eşitlik' gibi görünse de militarist bir düzene entegre edilmesi anlamına geliyor. Kadınların bu yapılara katılması, eşitlikten çok, erkek normlarına uyum sağlama baskısı yaratabiliyor. Kadınların özgürleşmesi, militarist bir düzende “erkek gibi” olmak değil, kadınların kendi özerk değerlerini ve mücadelelerini inşa etmesiyle mümkün. Militarizm, yaşamı savunmak yerine yok ederek iktidar üretir. Dolayısıyla Kürdistan Özgürlük Mücadelesinin kadın orduları, militarist değildir.