Savaşın dinamikleri kontrol edilemiyor

• Gazeteci Aykan Sever, dünyada yaşanan çatışma ve savaşların 3. Dünya Savaşı kapsamında olduğunu, bütün savaş aktörlerinin kendilerine göre hesap yaptığını, ancak savaşın dinamiklerini kontrol edemediklerini söyledi.

ANF’ye konuşan gazeteci Aykan Sever, dünyada yaşanan çatışma ve savaşların 3’üncü Dünya Savaşı kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini belirterek, bu süreçle ilgili genel bir tabloya bakılması gerektiğine dikkat çekti. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının hem siyasal hem de jeostratejik açıdan dünyada büyük bir boşluk yarattığını ifade etti. Sovyetlerin dağılmasıyla ABD’nin “galibiyetini” ilan ettiğini ve tarihin sonunun geldiğinin söylendiğini hatırlatan Sever, ancak sürecin ABD’nin galibiyetiyle devam etmediğini vurguladı.

Çoklu rekabetin getirdikleri

Kapitalizmin kendi içinde yeni rakipler çıkarmaya başladığını, başta Çin olmak üzere diğer güçlerin de evrildiğini ifade eden Sever, “İran örneğin bunlardan bir tanesi; Türkiye de buna dahil. Hindistan da keza öyle. Bu da çoklu bir rekabet ve savaş dinamikleri yarattı. Eskiden, örneğin 1. Dünya Savaşı’nda belli bloklar vardı; topluca hareket edebiliyorlardı. Ama bugün durum öyle değil. Örneğin, bir tarafta NATO olsa bile, NATO bir bütün değil” diye konuştu.

İttifakların garantisi yok

Öte yandan, Çin ve Rusya’nın dahil olduğu bir ittifakın varlığına işaret eden, ancak onların da aslında bu ittifaklarının kalıcı olmadığını söyleyen Aykan Sever şu değerlendirmeyi yaptı: “Sadece savaşın dinamiklerinin ya da Batı'nın yaptığı hataların sonucu birbirlerine yaklaştıkları görülüyor. Yarın, birbirinden uzaklaşmayacaklarının bir garantisi yok. Bu, Hindistan için de geçerli. Bütün bu hikâyede, bu ana güçler, enerji hatları ve mal-ikmal hatları üzerine yeni bir dünya tasarlıyorlar. Tabii aynı zamanda yeni değerleri de dile getiriyorlar. Örneğin, yeşil enerji de bu değerlerin içerisine dahil, kontrol teknolojileri de. Hatta, beş dakika ancak bir şeye konsantre olabilen çocuklar da bu değerlerin içerisine dahildir. Genel olarak dünyayı hem jeostratejik hem de değerler açısından biçimlendirmek istiyorlar. Burada farklı rakipler çatışıyor. Amerika da tabii ki hegemonyasının hasar gördüğü yerleri tamir etmeye çalışıyor.”

Savaş aktörlerinin hesapları

Ortadoğu coğrafyasının daha önceki savaşlar gibi 3. Dünya Savaşı’nın da odağı olduğunu kaydeden Sever, şunları ifade etti: “Amerikan yönetimi, en azından bu savaş içinde Ortadoğu'yu kendilerine göre Arap Baharı zeminini kullanarak biçimlendirmeye çalıştı, ama beceremedi. Buradan yine Çin'in güç olmasının engellenmesine döndüler. Zaten asıl problem buydu. En azından açıktan ifade edilen, kendi stratejileri Çin'i çevreleme üzerine kurulu. Bunun bir kısmını yapıyorlar ama burada farklı bir süreç gelişiyor. Özellikle Biden’ın yönetime gelmesiyle birlikte Ukrayna Savaşı’nın ve daha sonra İsrail'in saldırılarının başlaması; ne kadar Çin'e odaklanmaya çalışsalar da onları buraya geri çekti. Sonuçta bütün aktörler kendilerine göre ne kadar hesap yapıyor, strateji kuruyor olsalar da aslında savaşın dinamiklerini kontrol edemiyorlar.”

İran’a karşı savaş olasılığı

İran’a karşı bir savaş olasılığı olduğu belirten Aykan Sever, verilere bakıldığında Trump’ın başkan olması durumunda Netanyahu yönetimini açıktan destekleyeceğini, İran'a karşı da olası bir cephe açmalarının mümkün olduğunu söyledi. Sever sözlerine şöyle devam etti: “Çünkü Trump döneminde de İran baş meseleydi, özellikle İsrail nedeniyle baş meseleydi. Hatta Çin ikinci pozisyona düşmüştü. Her zaman İsrail'in istekleri, korunması ya da politikaları birinci pozisyonda oldu. Bu, elbette kendi başına Trump'ın ya da Netanyahu'nun karar verdiği bir süreç değil. Sonuçta, geri planda ekonomik ve stratejik beklentiler de var. Dolayısıyla, Trump iktidarında İran'a karşı bir cephenin açılması mümkün. Ancak ABD seçimi henüz belirsiz. Göründüğü kadarıyla Netanyahu'nun yönetimi, İran'la savaşı zaten başından beri zorluyor. Daha doğrusu Netanyahu, Amerika'nın doğrudan dahil olacağı bir İran'la savaş istiyor.”

İran’ın meşruiyet krizi

Netanyahu’nun İran’ı ABD’nin de dahil olduğu bir savaşa çekme istediğinin her zaman olduğunun altını çizen Sever, İran’ın içsel meşruiyet krizine de dikkat çekti: “İran yönetimi, son dönemlerde epey aciz bir durumda. Reisi’nin öldürülmesine -ki ben Reisi’nin öldürüldüğünü düşünüyorum- doğru düzgün bir açıklama getiremediler. Kendi cumhurbaşkanlarıyla ilgili son açıklamalar da yetersiz kaldı. En son Haniye'nin öldürülmesinde de aslında kendi pozisyonlarını doğru düzgün ifade edemediler. Sonuçta; evinizde misafiriniz ölmüş, ama hâlâ stratejik sabırdan bahsediyorsunuz. Doğal olarak, bu yaklaşım, İran’ın zayıflıklarının bir yansıması. Çünkü İran'daki en son ‘Jin Jîyan Azadî’ eylemlerinde de gördük ki, sosyal taban epey zayıflamış. Ayrıca, bu son cumhurbaşkanlığı seçimindeki katılım, daha önceki seçimlere oranla azdı. Burada, kendi pozisyonlarının zayıflıklarını da hissediyorlar. Ekonomik olarak çizilen genel tablo, en azından bölgeyi bilenlerin aktardığı kadarıyla, iyi değil. Aynı zamanda küresel iklim krizi de İran'ı zorluyor.”

İran-İsrail savaşı kapıda mı?

Aykan Sever, İsrail’in ABD seçimlerini bekleyip beklemeyeceği veya çatışmayı genişletip genişletmeyeceği sorusuna ise şöyle yanıt verdi: “Seçimi beklemez, çünkü Netanyahu şunu görüyor: İran, vekil güçleri aracılığıyla karşılık veriyor. Netanyahu, karşı tarafın zayıf olduğunu ve olayı büyütmek istemediğinin farkında. Tabii ki bıçak kemiğe dayanırsa, onlar da ellerindeki bütün kozları kullanır. Ama mevcut İran yönetimi öyle bir riske girmek istemiyor. Kendi açılarından haklılar; sonuçta iktidarlarını kaybetmek istemiyorlar ve sonlarının iyi olmayacağını biliyorlar.

Benzer bir durum Netanyahu için de geçerli. Hatta şunu söylemek mümkün; İsrail topyekûn olarak hareket etmiyor, insanlar huzursuz, protestolar yapılıyor ve askere gitmeye karşı çıkıyorlar. Ülkeyi, tam rakamdan emin değilim ama 1 milyonun üzerinde insanın terk ettiği bilgisi var. Örneğin, Lübnan'a sınırı olan bölgeler tamamen boşaltıldı. İsrail de rahat değil. Bu yüzden Netanyahu ve ortakları kumarı büyütüyor. Yani, İsrail'in geleceği de tehlike altında. Tabii ki İsrail’in çevredeki ülkelere göre daha fazla tehdit edici silahları var ama bu, İsrail’in geleceğini kurtarmaya yeter mi?”

HABER MERKEZİ