Nükleer müzakerelerde sonuç yok

• İran ve ABD, nükleer programı müzakerelerinin ilk turunu tamamladı. İran, “adil bir anlaşma” isterken, ABD anlaşma sağlanamaması durumunda askeri güç tehdidi savuruyor. İsrail ise “Libya tarzı bir anlaşma" çağrısı yapıyor.

İran ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Tahran'ın nükleer programı konusunda Umman'da ilk tur görüşmelerini tamamladı. İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, görüşmeler öncesinde İran devlet televizyonuna yaptığı açıklamada ülkesinin "adil bir anlaşma" istediğini söyledi. Taraflar önümüzdeki hafta tekrar bir araya gelecek. 

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bagai, "dolaylı" olarak tanımladığı görüşmelerde heyetlerin ayrı ayrı odalarda bulunduğunu ve mesajları Umman Dışişleri Bakanı Bedr bin Hamad el-Busaidi aracılığıyla ilettiğini aktardı. ABD heyetinin başındaki Trump'ın özel temsilcisi Steve Witkoff, daha önce yaptığı açıklamada yüz yüze görüşmeden söz etti. Ancak Arakçi, görüşmeler sonrasında sanal medyada yaptığı paylaşımda, Witkoff ve Busaidi ile "birkaç dakika" konuştuğunu yazdı.

Zaman kaybı istemiyoruz

İran Dışişleri Bakanı Arakçi, bir sonraki turun Umman'da olmayabileceğini ancak yine bu ülkenin aracılığıyla gerçekleşeceğini söyledi: "Ne biz ne de diğer taraf, meyve vermeyecek müzakereler, müzakere etmek için müzakere, zaman kaybı ya da sonsuza dek süren görüşmeler istemiyoruz.”

ABD Başkanı Donald Trump, 2018’den bu yana iki ülke arasında gerçekleşen üst düzey görüşmeye ilişkin, “Bence fena gitmiyor. Ancak sonuç alınmaması halinde hiçbir önemi yok" dedi.

Talepler neler?

Trump, geçen ay İran'ın dini liderine Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) aracılığıyla bir mektup göndererek, İran'ın nükleer silah edinmesini engelleyecek ve ABD ile İsrail'in olası askeri saldırılarını önleyecek bir anlaşma istediğini belirtti. İran ise nükleer programını tamamen sökmek yerine sınırlamayı, karşılığında ise yaptırımların kaldırılmasını istiyor.

Reuters'a konuşan ismi açıklanmayan bir Ummanlı kaynak, görüşmelerin aynı zamanda bölgesel gerilimi azaltmayı ve tutuklu takaslarını güvence altına almayı hedeflediğini söyledi.

Libya tarzı anlaşma çağrısı

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da ABD ile İran'ın "nükleer silah sahibi olmayacağı" konusunda anlaştıklarını söyledi. Netanyahu, Libya'nın 2003 yılında Batılı ülkelerle varılan anlaşma kapsamında tüm silah programını tamamen söktüğü "Libya tarzı bir anlaşma" çağrısı yaptı.

BBC News’e göre bu öneri İran açısından tamamen kabul edilemez olabilir. Çünkü İranlı yetkililer, müzakerelerin yalnızca nükleer programı kapsayacağını, balistik füze programı gibi daha geniş savunma kabiliyetlerinin gündeme gelmeyeceğini açıkça ifade etti. Öte yandan Trump, anlaşma sağlanamazsa ABD'nin askeri güç kullanacağı uyarısında bulundu; İran ise baskı altında müzakere etmeyeceğini defalarca yineledi.

Barışçıl nükleer!

İran, nükleer faaliyetlerinin tamamen barışçıl olduğunu ve asla nükleer silah geliştirmeyeceğini savunuyor. Ancak Trump'ın 2015 anlaşmasından çekilmesinden bu yana, İran, yaptırımlara misilleme olarak anlaşmanın getirdiği sınırlamaları giderek ihlal etti ve birkaç bomba yapacak kadar yüksek seviyede zenginleştirilmiş uranyum stokladı. 2015 anlaşmasına göre, İran 15 yıl boyunca uranyumu en fazla yüzde 3,67 saflıkta zenginleştirmeyi kabul etmişti.

Şubat ayında Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), İran'ın yüzde 60 saflıkta uranyum stokladığını ve bunu hızla yüzde 90'a, yani silah kalitesine çıkarabileceğini bildirdi. 2015 nükleer anlaşması neredeyse iki yıllık yoğun müzakereler sonucunda sağlanmıştı. Bu yeni çaba başladığında ise İran'ın nükleer programı çok daha gelişmiş ve karmaşık, bölge ise çok daha hassas durumda.

En yeni füze şehri

Öte yandan, İran son dönemde, roket ve silahsız insansız hava aracının (SİHA) yer aldığı "yeraltı füze şehirleri" inşa ettiğini açıkladı. İran Devrim Muhafızları Hava-Uzay Gücü Komutanı Amir Ali Hacızade, devlet televizyonunda yayımlanan bir videoda "en yeni füze şehri" olarak bahsettiği bir yeraltı üssünü tanıttı ve "Bugünden itibaren her hafta iki füze şehrini göstermeye başlasak, iki yılda bitiremeyiz. O kadar çoklar" dedi. BBC Farsça Servisi'nden Farzad Seyfikaran'ın haberine göre bu yeraltı üsleri genellikle dağlık ve stratejik bölgelere inşa edilen tünellerde yer alıyor.  TAHRAN