Ruanda’dan Tigray’a acımız bir

• Tigray’da bir grup kadın, savaşlarda tecavüze uğrayan kadınlara psikososyal destek sağlamak için Ruanda Soykırımı’ndan kurtulan kadınlarla iletişime geçti ve ‘The HAL-Bora’ projesini geliştirdi. Proje kapsamında şu ana kadar bin 320 kadına ulaşıldı.
• HAL eğitimlerine katılan Bezunesh, “HAL çemberi beni gerçekten değiştirdi. Güç ve umut verdi. Yaşadığım değişimler daha çok görünür oldu. Artık kaybolmuyor ve kendimize daha çok güvenerek yürüyoruz” dedi.

FELEKXAN SERHAT

Bezunesh, 8 çocuk annesi. Etiyopya’nın kuzey bölgesindeki Tigray’da derin vadiler, dağlar ve küçük çiftliklerden oluşan Bora şehrinden. “Her zaman öfkeliydim” diyor. Çünkü hayatının en kötü saldırısına maruz bırakılalı birkaç ay olmuştu.

Tigray, Kasım 2020-2022 arasında hem Etiyopya hem de Eritre orduları tarafından kuşatmaya alındı.  Afrika Birliği'ne göre, saldırılarda 600 binden fazla sivil öldürüldü ve milyonlarca kişi yerinden edildi. Daha vahimi en az 120 bin kadın ve kız çocuğu tecavüze uğradı. Tigray'daki Mekelle Üniversitesi’nin araştırmasına göre, sadece Bora'da en az 570 kadın tecavüze uğradı. Ancak çoğu kadın, toplumsal cinsiyet baskısından dolayı tecavüze uğradığını söyleyemiyor. Yani rakamlar görünenden daha ürkütücü.

Güvenliği için haberde gerçek adı kullanılmayan Bezunesh’in eşi Ocak 2021’de Etiyopya ordusu tarafından Noel arifesinde 175 kişiyle birlikte öldürülmüş. Tecavüze uğrayan kadınların travmalarının derinleştiğini söyleyen Bezunesh, “Bazı kadınlar uyuyamadı, kafaları patlayacak gibi hissettiler. Bazıları ise kayboluyor, kiliseye ya da bir arkadaşlarını ziyarete gittiklerini sanırken kendilerini bir anda başka bir yerde buluyorlardı. Ben de son derece stresliydim, çocuklarımla, insanlarla ve hatta hayvanlarla kavga ediyordum” diyor. Dört çocuk annesi ve öğretmen Blen de tecavüze uğrayan kadınlardan. O da Bezunesh gibi başına gelenler hakkında tam konuşmuyor. Artık çocuk doğuramıyor.

Tıp öğrencisi Elizabeth Kidane, kendini tecavüze uğrayan kadınlara yardım etmeye adamış. “Kadınlar böyle bir şeyin başlarına geleceğini asla düşünmediler. O kadar utanıyorlar ki çocukları, ebeveynleri ve eşleriyle konuşamıyorlar” diyor.

 

 

Yeni bir yol

Kadınların yardıma ihtiyacı vardı. Ancak savaş sırasında sağlık hizmetinin çöktüğü ve temel insani yardıma bile erişilmediği için Tigray’da bir grup kadın işi üstlenmeye başladı. Bir hemşire, bir sosyal hizmet uzmanı, bir tıp öğrencisi, bir yardım görevlisi ve Daughters of Charity'nin başkanı bu grupta yer aldı.

Bu kadınlardan bazıları, Ruanda Soykırımı’ndan kurtulanların iyileşmesine yardımcı olan HAL ((helpful active listening) adlı verilen yapıyı duymuş ve bu yöntemin Tigraylı kadınlara da yardımcı olabileceğini düşünmüştü. HAL’de yer alan kadınlar, tecavüze uğrayan kadınlara psikososyal destek sağlamak için çalışıyor. Ekip, hemen Ruanda HAL projesinde yer alan iki Ruandalı psikolog kadınla temasa geçti. Nasıl çalıştıklarını, program ve eğitim materyallerinin nasıl geliştirileceğini ve Ruanda modelini Tigray’da nasıl uygulayacaklarını öğrendi. Önce on-line yapılan görüşmeler daha sonra yüz yüze gerçekleştirildi.

Utanç kadınların değil, zalimlerin

Ruanda soykırımından kurtulan psikolog Adelite Mukamana, “Deneyimlerimi Tigray'daki kadınlarla paylaştım ve programı onların durumuna nasıl uyarlayabileceğimizi düşündüm. Örneğin; Ruanda'da kadınlar başlarına gelenler hakkında alenen konuşamıyorlardı, ancak bunu özel olarak yapıyorlardı. Tigray'da utanç o kadar büyüktü ki kadınlar özel olarak bile konuşamıyorlardı. Kadınlar konuşmayı başarabilir ve utancın zalime ait olduğunu görebilirlerse, bu onlara gerçekten yardımcı olur. Suçu işleyenler onları insanlıktan çıkarmak istedi ama grup onların anlaşıldıklarını, onaylandıklarını ve saygı gördüklerini hissetmelerine yardımcı olur” diyor.

Güvenli bir yer

HAL-Bora ekibindeki kadınlar bu kez ekonomik destek almak için Fransa ve İrlanda’nın Addis Ababa’daki büyükelçiliklerinin desteğiyle Aralık 2021’den 2022’ye kadar proje geliştirdi. Proje, Tigray'ın başkenti Mekelle'de güvenli bir ev ve mülteci kampında pilot olarak uygulandı. Şubat 2023'ten bu yana Bora'da Birleşik Krallık finansmanıyla bir genişleme aşaması devam ediyor. Kadınlara 3 ay boyunca altı oturumda üç saatlik eğitimler veriliyor. Eğitimlerde kadınlardan cinsel saldırı ve şiddet hikayelerini değil, bunun sonucunda yaşadıkları travmayı nasıl deneyimlediklerini paylaşmaları isteniyor.

Güç ve umut verdi

Eğitimlere katılan Bezunesh, Al Jazeera'ya şunları söylüyor: “HAL çemberi oturumlarına katıldım ve bu beni gerçekten değiştirdi. Güç ve umut verdi. Oturumlar ilk olarak dinleme, paylaşma ve yalnız olmadığımızı bilmemiz nedeniyle yardımcı oldu. Başlangıçta utangaçtım ve toplantılara gitme konusunda emin değildim, ancak daha sonra çok istekli oldum. Yaşadığım değişimler artık çok görünür. Artık kaybolmuyoruz ve kendimize daha çok güvenerek yürüyoruz.”

Bin 320 kadına ulaşıldı

Proje kapsamında şu ana kadar bin 320 kadına ulaşıldı ve İngiltere’den alınan ekonomik desteğin devamı sağlanamazsa Mart 2025’te kapılarını kapatma ihtimaliyle karşılaşacak. Bir diğer yardım kurumu olan Daughters of Charity ise kadınlara ekonomik desteğin dışında gıda ve hijyen ürünleri temin ediyor, küçük iş yeri açanlara yardımcı oluyor. Ancak hem kadınların hem Tigray halkının toparlanması için daha fazla desteğe ihtiyacı var.