• Türkiye ve Kuzey Kurdistan'dan çalışabilir 65,9 milyon kişinin sadece 22,8 milyonu kayıtlı ve tam zamanlı istihdamda. 2. çeyrekte geniş tanımlı işsiz sayısı 10 milyon 890 bini buldu.

Resmi istihdam oranı, 2024 2. çeyreğinde yüzde 49,6 iken kayıtlı ve tam zamanlı istihdam (KATİ) oranı yüzde 34,6. Her 5 kadından yalnızca 1’i kayıtlı ve tam zamanlı istihdamda. AKP döneminde genç işsizliği 10 puan arttı.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2024 2. çeyrek (Nisan, Mayıs, Haziran) dönemine ait Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) sonuçları, dün yayımlandı. TÜİK, mevsim etkisinden arındırılmış istihdamda 2023 yılı 2. çeyrek ile 2024 yılı 2. çeyrek arasındaki bir yıllık dönemde 1 milyon 105 bin kişilik bir artış olduğunu açıkladı. 2023 yılı 2. çeyreğinde 31 milyon 556 bin olarak açıklanan mevsim etkisinden arındırılmış istihdam edilenlerin sayısı 2024 yılı 2. çeyreğinde 32 milyon 661 bin olarak hesaplandı. 2024 2. çeyreğinde mevsim etkisinden arındırılmış istihdam oranı ise yüzde 49,6 olarak gerçekleşti.

TÜİK’in resmi istihdam verileri de tıpkı dar tanımlı işsizlik verileri gibi işgücü piyasasına ilişkin gerçeğin sadece sınırlı bir kısmını gösteriyor. DİSK-AR, TÜİK’in dar tanımlı işsizlik hesaplamasının yetersizliği nedeniyle 2010 'dan bu yana alternatif geniş tanımlı işsizlik hesaplaması yapıyor. DİSK-AR yıllardır yaptığı alternatif geniş tanımlı işsizlik hesaplamasının ardından alternatif istihdam hesaplamasına da başladı; Kayıtlı ve Tam Zamanlı İstihdam (KATİ) olarak adlandırıyor. KATİ, istihdamın ne kadarının sigortalı ve tam zamanlı çalıştığını ortaya koymayı amaçlıyor. Böylece kayıtsız istihdam ile kısmi ve eksik istihdam dışında kalan tam zamanlı ve sigortalı olarak çalışanların sayısı ve oranı ortaya çıkıyor. KATİ oranı, kayıtlı tam zamanlı istihdamın 15+ yaş kurumsal olmayan nüfusa bölünmesiyle hesaplanıyor.

Ortalama 15 puan daha düşük

TÜİK’in resmi istihdam oranı 2024 2. çeyrekte yüzde 49,6 olarak açıklanırken, DİSK-AR tarafından TÜİK verilerinden hareketle hesaplanan Kayıtlı Tam Zamanlı İstihdam (KATİ) oranı yüzde 34,6 olarak gerçekleşti. Kadınlarda resmi istihdam oranı yüzde 32,5 iken KATİ oranı yüzde 20 ve erkeklerde resmi istihdam oranı yüzde 67 olarak açıklanmışken KATİ oranı yüzde 49,5 olarak hesaplandı. Böylece KATİ oranı resmi istihdam oranından genelde 15 puan, kadınlarda 12,5 ve erkeklerde ise 17,5 puan düşük olarak gerçekleşti.

65,9 milyonun sadece 22,8 milyonu

DİSK-AR tarafından yapılan KATİ hesaplamasıyla çalışma çağındaki (15+ yaş) 65,9 milyon kişinin sadece 22,8 milyonu kayıtlı ve tam zamanlı istihdam (KATİ) kapsamında çalıştığı ortaya çıktı. Çalışma çağındaki 33,3 milyon kadının sadece 6,7 milyonu kayıtlı ve tam zamanlı istidamda (KATİ), çalışma çağındaki 32,6 milyon erkeğin ise 16,1 milyonu kayıtlı ve tam zamanlı istihdamda yer alıyor. Bu durum nispeten nitelikli istihdamın düşüklüğünü ortaya koyuyor.

 

 

Dar ve geniş farkı, 18,5 puana ulaştı

TÜİK’e göre mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsiz sayısı bir önceki çeyreğe göre, 23 bin kişi artarak 2024 2. çeyrekte 3 milyon 156 bin olarak gerçekleşti. DİSK-AR tarafından TÜİK verilerinden yararlanarak hesaplanan geniş tanımlı işsiz sayısı ise 2024 2. çeyrekte 10 milyon 890 bin olarak hesaplandı. 2024 2. çeyrekte dar ve geniş tanımlı işsiz sayıları arasındaki fark 7 milyon 824 kişi oldu.

TÜİK tarafından 2024 2. çeyrekte yüzde 8,8 olarak açıklanan mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı bir önceki çeyrek ile aynı kalırken, mevsim etkisinden arındırılmış âtıl işgücü (geniş tanımlı işsizlik) oranı ise 2024 yılı 2. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 2,1 puan artışla 27,3 olarak açıklandı. Dar ve geniş tanımlı işsizlik oranları arasındaki fark 18,5 puana ulaştı.

Kadın işsizliği yüzde 35'lerde

TÜİK’in 2024 2. çeyrek üç aylık verilerine göre; dar tanımlı işsizlik erkeklerde yüzde 7,3 ve kadınlarda ise yüzde 11,7 olarak açıklandı. Geniş tanımlı işsizlik (âtıl işgücü) oranı ise erkeklerde yüzde 22,8 ve kadınlarda yüzde 35 olarak gerçekleşti. Böylece kadınlarda dar tanımlı işsizlik oranı erkeklerden 4,4 ve geniş tanımlı işsizlik oranı ise 12,2 puan yüksek seyrediyor. TÜİK tarafından 2024 yılı 2. çeyrekte dar tanımlı kadın işsizliği 1 milyon 428 bin ve erkek işsizliği ise 1 milyon 728 bin olarak açıklandı. DİSK-AR'ın TÜİK verilerinden yararlanarak hesapladığı geniş tanımlı işsiz sayısı ise kadınlarda 5 milyon 156 bin ve erkeklerde ise 5 milyon 706 bin olarak gerçekleşti

Genç kadın işsizliği yüzde 45,7'yi buldu

AKP’nin iktidara geldiği 2002 3. çeyreğinden bu yana gençlerde geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 26’dan yüzde 36’yı aştı. AKP döneminde geniş tanımlı genç işsizliği 10,1 puan yükseldi. AKP’nin iktidara geldiği 2002 3. çeyreğinde gençlerde dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 18,3 ve geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 26,1 idi. Gençlerde dar ve geniş tanımlı işsizlik arasındaki puan farkı 7,8’di. 2024 2. çeyreğinde ise gençlerde dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 15,9 olarak açıklandı. DİSK-AR'ın TÜİK verilerinden yararlanarak hesapladığı 15-24 yaş arası genç nüfusta geniş tanımlı işsizlik oranı ise 2024 yılı 2. çeyreğinde yüzde 36,2 olarak gerçekleşti. Geniş tanımlı genç işsizliği dar tanımlı genç işsizliğinden 20,1 puan fazla olarak gerçekleşti. 2024 2. çeyreğinde genç kadınlarda geniş tanımlı işsizlik ise daha yüksek oranda seyretmeye devam ediyor. 15-24 yaş arası genç kadınlarda ise dar tanımlı işsizlik yüzde 20,2; geniş tanımlı işsizlik yüzde 45,7 olarak hesaplandı. ANKARA

 

* * *

Çöpler Madeni'nde toplu işten çıkarma

Türkiye’nin ve dünyanın en büyük maden facialarından birisinin 14 Şubat 2024'te yaşandığı Çöpler siyanürlü altın madeninde toplu işten çıkarmalar başladı. Çalışanların büyük bir bölümünün iş sözleşmesi çeşitli gerekçelerle fesh edildi.

Çöpler’de ANAGOLD’un yaklaşık 600 kadrolu işçisi, ana taşeron firması ÇİFTAY’ın ise 1200 işçisi bulunuyor. Diğer taşeronlarla birlikte Çöpler’de yaklaşık 2 bin 500 kişi çalışıyordu. 14 Şubat faciasında 9 işçinin yaşamını yitirdiği Kanadalı SSR Mining Şirketi ile Çalık Holding’in ortaklığında faaliyet gösteren Erzincan-İliç’deki Çöpler Altın Madeni’nin işleticisi ANAGOLD, tüm çalışanlarına yönelik bir açıklama gönderdi. “Üretim faaliyetlerinin durdurulması ve belirsizliğin devam etmesi nedeniyle” kaçınılmaz bazı zor kararlar aldıkları belirtilen açıklamada, artık maliyetleri taşıyamadıkları için bazı çalışanların işlerine son verecekleri belirtildi.

Şirket, facianın yaşandığı yığın liçi operasyonlarının tamamiyle sonlandırıldığını tekrarladığı açıklamasında, yığın liçi bölümünde çalışanlarla birlikte disiplin cezası alanlar, düşük performanslı veya emekli çalışanlar, 45 günden fazla devamsızlık yapanlar ve artık çalışmasına ihtiyaç olmayanların iş akitlerinin fesh edildiğini açıkladı.

Şirket, işten çıkarmadığı çalışanlarına ise “bir yıllık ücretsiz izin yapmak” şartı getirdi. Bu şartı kabul edenlerin talepleri kabul edilecek ve madenin tekrar çalışmaya başlaması durumunda öncelikli olarak işe çağırılacaklar.

İsteyen işçi ayrılabilecek

Ücretsiz izni kabul etmeyen çalışanlar ise kıdem tazminatı, biriken yıllık izin, hak edilmiş ücretlere ek olarak 4 net maaş ek tazminat, çocuk başına 15 bin TL çocuk yardımı, 35 bin TL yakacak yardımı, farklı şehirlere gideceklere taşınma masraflarının karşılanması dahil ödenerek iş akitleri fesh edilecek.

Kısa Dalga'ya, şirkette ciddi anlamda bir yönetim boşluğu olduğunu söyleyen kaynaklar, Çalık Holding’e yakın yeni Genel Müdür Oğuz Karamercan’ın son operasyonları yürüttüğünü belirtiyor. Normalde ABD’de yaşayan madenin CEO’su Cengiz Demirci’nin ise yurt dışı yasağı olduğu için Türkiye’de kaldığını, bu yasağın kaldırılması için çalıştığı belirtiliyor. Çöpler Altın Madeni’nin mevcut şartlarda çalışmaya başlaması kısa süre içinde mümkün görülmüyor. Çöken liç sahasını toparlamaya çalışan şirket, kış gelmeden önce çöken liç sahasında yeni bir felaket yaşanmaması için önlemler almaya çalışıyor. Liç yığını yöntemini artık kullanmayacağını açıklayan ve tank liçini çalıştırmak istediğini söyleyen şirketin önünde ise atık barajı problemi bulunuyor. Deprem fay hattı üzerinde bulunan 197 futbol sahası büyüklüğündeki mevcut atık barajının dolduğuna dikkat çeken kaynaklar, tank liçinin atıklarının depolanması için yeni bir atık barajının yapılmasınınsa zaman alacağını belirtiyor. Ayrıca büyük bir felaketin yaşandığı bölgede, deprem fay hattı üzerine ikinci bir atık barajının yapılmak istenmesi tepkileri daha da artıracak.

 

* * *

WAT Motor'da işçi kıyımı

Tekirdağ Kapaklı’da bulunan Arçelik’e elektrikli motor üretimi yapan WAT Motor’da 270’e yakın işçi işten atıldı.

Evrensel'den Murat Uysal'ın haberine göre; 600’den fazla işçinin çalıştığı WAT Motor’da 16 Ağustos Cuma günü 270’e yakın işçiye şu mesaj atıldı: “Şirketimizin içinde bulunduğu ekonomik durumdan kaynaklanan zorunlu hal nedeniyle 16 Ağustos tarihi itibarıyla iş akdinizin feshi gerçekleşmiş olup gerekli işlemlerin tamamlanabilmesi için 19 Ağustos Pazartesi günü işletmeye gelmenizi rica ederiz..."

İşçiler ise üretimde azalmadığını söyledi. İşçilerden biri, "Fabrika bizi bir hafta önceye kadar geceli gündüzlü çalıştırıyordu. Burada fazla mesai zorunlu, üç saatlik uykuyla gece mesaisine geldiğimi biliyorum" dedi.