• Nüfus ve yapılaşma oranına göre en büyük kayıpların yaşandığı Nurdağı ilçesinde yıkım hala sürerken, kent merkezi moloz yığınlarından oluşan bir çölü andırıyor. 

Pazarcık ve Elbistan merkezli geçen yıl 6 Şubat’ta yaşanan 7,8 ve 7,6 şiddetindeki depremlerde etkilenen illerden biri olan Dîlok (Antep) ve ilçelerinde yaralar sarılmış değil.

Resmi rakamlara göre; 5 bin 343 konut yıkılırken, 24 bin 358 bina da hasar gördü. Kentte 27 bin 165 binayla ilgili herhangi bir tespit yapılmadı. Kente bağlı Nurdağı ilçesinde bin 743 ve İslahiye’de bin 90 bina ile yıkımın en fazla yaşandığı yerleşim yerleri oldu.  Nüfus ve yapılaşma oranına göre en büyük kayıpların yaşandığı Nurdağı ilçesinde yıkım hala sürerken, kent merkezi moloz yığınlarından oluşan bir çölü andırıyor. 

Binaların çoğu yeniydi

Nurdağı'nda 10 bin 579 binada hasar tespit edildi. İncelemeler sonucunda 4 bin 787 bina acil yıkılacak, ağır hasarlı ve yıkık olarak işaetlendi. Yıkılan binaların çoğu depremden 5-6 önce inşa edilen çok katlı ve bloklu yapılardı. Çoğunun AKP’li Nurdağı Belediye Meclis Üyesi Yunus Kaya’nın sahibi olduğu CCK Grup tarafından yapıldığı ortaya çıktı. Belediye Başkanı AKP’li Ökkeş Kavak’ın müteahhitti olduğu Kavak Apartmanı'nda 26 yurttaş yaşamını yitirdi. Kavak bu kapsamda 25 Şubat 2023’te tutuklandı ve 11 Ocak’ta İslahiye Ağır Ceza Mahkemesi'nce tahliye edildi. Hakkında 22.5 yıl hapis istenen Kavak, kamuoyu baskısı sonucu 30 Ocak’ta savcının itirazı üzerine yeniden tutuklandı.

İlçedeki durum

Nüfusu 67 bin 650 olan ve çok sayıda Suriyeli mültecinin yaşadığı 39 mahallede nüfusun yüzde 70’i göç etti.  İlçe nüfusunun üçte ikisi hala Nur 1, 2, 3 diye adlandırılan konteyner kentlerde yaşıyor. Depremden sonra kentte kira fiyatları 5 kat arttı. Esnaf 21 metrekarelik konteynerlerde faaliyet gösteriyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı özel şirketlere ihale ettiği moloz kaldırma işi tarımsal ve su kaynaklarının bulunduğu alanlara boşaltıldı.  

Acil ve ilk yardım servisleri dışında halka sağlık hizmeti verecek hastane yok. Eğitim sorunun yaşandığı kentte öğretmenlerin çoğu tayin isteyip gitti. 

Korunaksız kenteynerlar

Üç ayrı konteyner kentin bulunduğu ilçede, yeni yerleşim yeri kuzeye kuruluyor. Alt yapı sorunlarından kaynaklı sürekli elektrik kesintileri yaşanıyor. Konteynerlerin soğuk ve sıcağa karşı korunaksız olmasından kaynaklı barınma, sağlık ve gıda problemi yaşıyor.

İslahiye daha iyi

Nurdağı kadar olmasa da İslahiye’de halk kendi yağında kavrulmaya çalışıyor. Konut fiyatlarının 5 katına çıktığı ilçede. Tarım hafızası olan kent, depremde verdiği göçün yüzde 80’ini geri aldı. Konteyner sağlık ocaklarının yanı sıra az hasarlı devlet hastanesi nöroloji, kardiyoloji, genel cerrahi gibi branşların dışında sağlık hizmeti veriyor. Doktor ve sağlık personeli eksikliğinden kaynaklı hastanelerde yığılma yaşanıyor. Depremde yolları kapanan İdilli ve Köklü köylerinin ulaşım sorunu devam ediyor. İlçede briket evler, köy evlerinin yanı sıra 5 ayrı konteyner kent alanı bulunuyor. İki ayrı bölgede TOKİ konutlarının inşaatının sürdüğü ilçede yeni yapılacak evler için 2+1 bir daireye 2 milyon TL ücret telaffuz ediliyor.

TOKİ’nin sözünü verdiği yapıların yüzde 30’unun bile teslim edilip edilmeyeceği muamma.

Tabip Odası raporu

Antep Tabip Odası’nın her iki ilçe için hazırladığı raporda, “İslahiye için sağlık alt yapısı eski haline yaklaşmaya başlamış fakat hala ciddi eksiklikler mevcut. Özellikle halk sağlığı uzmanı alanında destek çıkılması şart görünüyor” denildi. Nurdağı için sağlık alt yapısının daha kötü olduğu belirtilen raporda, "İki ilçede de hala elektrik kesintileri büyük problem. Özelikle kızamık, uyuz ve rota vakalarının yanı sıra bit problemi de hala gündemde.” 

 

* * *

Meletî'de inşa yok

Depremde hasar gören her üç binadan birinin yıkılacağı açıklanan Meletî’de, enkaz kaldırma çalışmaları tamamlanmadı. İnşaat Mühendisleri Odası Temsilcisi Bedir Özten, depremzedelere teslim edilen tek bir yapının dahi kayda geçmediğini söyledi. 

Depremlerin en fazla can kaybı ve yıkıma yol yol açtığı kentlerden biri Meletî oldu. Özellikle 7.4’lük ikinci depremde çok büyük hasar gören kentte, resmi rakamlara göre bin 337 yurttaş yaşamını yitirdi, 6 bin 444 yurttaş da yaralandı. Kentin o dönemki valisi Hulusi Şahin, Temmuz 2023’te verdiği bir demecinde kentteki her üç binadan birinin yıkılacağını açıkladı. Ağır hasarlı olup tehlike oluşturan binaların yıkım işlemleri kontrollü şekilde sürerken, enkaz kaldırma çalışmaları da devam ediyor. Malatya Büyükşehir Belediye Başkanı Selahattin Gürkan ise Eylül 2023’te paylaştığı verilerde, toplam bina sayısının 171 bin 153 olduğu kentte yıkılmış durumda, acil yıkılacak ağır ve orta hasarlı bina sayısını 45 bin 668 olarak açıkladı. Yıkımı tamamlanan bina sayısını 3 bin 784 olarak paylaşan Gürkan, geriye kalan yapıların büyük çoğunluğunun yıkımının ise Aralık'ta tamamlanacağını kaydetti. Depremin üzerinden bir yıl geçmesine rağmen yıkım işlemlerinin büyük bölümü tamamlanmış değil. 

112 bin 454 depremzede konteynerlerda yaşıyor

Barınma sorununu konteynerlerle çözmeye çalışan depremzedeler, 74 farklı noktada kurulan konteyner kentlerde kalıyor. 112 bin 454 depremzede kurulan 28 bin 643 konteynerde yaşamlarını sürdürüyor. Bu yaşam ise hiç kolay değil. Isınma sorunun yanı sıra yağışlı havalarda içi suyla dolan konteynerlerin 5 metre aralıklarla kurulmuş olması nedeniyle depremzedeler perdelerini dahi açmaya çekiniyor. Yine bazı konteyner kentlerin kent merkezine uzak noktalara kurulmuş olması yüzünden buralarda kalan depremzedeler merkeze ulaşımda zorluk çekiyor. “Geçici barınma alanı” olarak nitelendirilen konteynerlerden çıkmak ise yaşanan ekonomik kriz ve kentte neredeyse 5 katına çıkan kira ve konut fiyatları sebebiyle pek mümkün görünmüyor.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki, kentte depremzedeler için 103 bin 19 konut inşa edileceğini açıklamıştı. Önceleri kent merkezinde bulunan pilot alanda oluşturulan inşaat projeleri, daha sonra Sıtmapınarı, Niyazi, Şifa, Şıkşık, Kavaklıbağ, Dabakhane, Hamidiye, İstiklal, Saray, İzzetiye, Halfettin, Akpınar, Kırçuval ve Sancaktar olmak üzere 14 mahalleye yayıldı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanan yerinde dönüşüm ve yeniden inşa projesi Emlak Konut tarafından yürütülüyor. Vali Ersin Yazıcı’nın yaptığı açıklamalara göre yapımı tamamlanan 6 bin 100 afet konutu, Şubat'ta depremzedelere teslim edilecek.

Kentin neredeyse en hasarlı bölgesi çarşıların ve iş merkezlerinin bulunduğu Halep Caddesi. Dört bir taraftan süren yıkım çalışmaları sebebiyle cadde bir yıldır toz bulutu altında.

3 bin 670 binanın yıkıldığı depremlerde yaklaşık 22 bin işyerinin 19 binden fazlası ya yıkıldı ya da ağır hasar alarak kullanılamaz hale geldi. Kentin en işlek çarşıları olan Şire Pazarı, Kuyumcular Çarşısı, Kapalı Semt Pazarı, Bakırcılar Çarşısı, Peynirciler Pazarı, Tarihi Mısır Çarşısı, Ayakkabıcılar ve Giyimciler Çarşısı’ndan bazıları deprem anında çökerken, bazıları ise ağır hasar görmeleri nedeniyle sonradan yıkıldı.

Depremden dolayı dükkanı yıkılan esnaflar için AFAD’ın belirleyeceği alanlarda konteyner çarşılar kurulup esnafa burada yer tahsis edilecekti. İş yeri levhası, hasar tespit raporu gibi belgelerin yeterli olduğu bu başvurulardan bazı esnaflar yararlanamadı.

Teslim edilen yapı yok

TMMOB’a bağlı İnşaat Mühendisleri Odası Meletî Temsilcisi Bedir Öztene, deprem sürecinde yıllardır dönüştürülmesini bekledikleri yerlerin yıkıma uğradığını ifade etti. Kentte bir yıllık süreçte depremzedelere teslim edilen bir yapının kayda geçmediğini söyleyen Özten, “Barınma, eğitim, istihdam, sağlıksız ortam (yıkım, enkaz kaldırma, nakli ve depolamanın kurallara uygun yapılmamasından kaynaklı) sorunlarından dolayı kentin toplam nüfusun yaklaşık yüzde 20-25’i terk etti. Bu problemlerin çözüm süreci uzadıkça kenti terk edenlerin sayısı da artmakta. Bu problemlerin hızlıca çözülebilmesi için sivil yapılaşmanın önü bir an önce açılmalı. Özellikle yerinde dönüşüm ve orta hasarlı binaların güçlendirilmesi sürecine başlanmalı, süratli bir şekilde yapılaşma tamamlanmalıdır. Kentimizde kalıcı çözümler henüz üretilemedi” dedi.