Sudan 500 gündür kendiyle savaşıyor

• Dünyanın ‘en kötü insani krizlerinden’ biriyle karşı karşıya olan Sudan’da yaşanan içi savaş 500. gününü tamamladı. Ordu birlikleri ve Hızlı Destek Kuvvetleri’nin (HDK) anlaşmaya yanaşmazken ülkenin 18 eyaletinden 15’i fiili savaş alanına dönüştü.

Sudan, 15 Nisan 2023 tarihinde ordu ile HDK arasındaki savaşın patlak vermesinden bu yana kademeli olarak parçalandı ve bazı eyaletleri ordunun kontrolü altına, bazıları ise HDK’nın kontrolü altına girdi. Sudan'ı oluşturan 18 eyaletten 15’i savaş alanına dönüşürken savaş bölgelerinden nispeten uzakta kalan eyaletler bile çatışmaların neden olduğu krizlerden kurtulamadı. Sivil güçler ilk kurşunun atılmasından bu yana krize askeri çözümün olmadığını belirterek siyasi çözüm çağrısında bulunsa da silah sahipleri çatışmayı derinleştiriyor.

11 milyon iç göçmen

Sudan Doktorlar Sendikası tarafından haziran ayında yapılan açıklamada şimdiye kadar 40 binden fazla insanın öldürüldüğü belirtildi. Yıkım ve şiddetli çatışmalar siviller için uluslararası ve bölgesel endişelere yol açan bir insani kriz yarattı. Bazıları ülke içinde birden fazla kez olmak üzere 11 milyon kişi yerinden edildi, 2 milyondan fazla kişi de komşu ülkelere sığındı. Açlık riskinin arttığı ülkenin 48 milyonluk nüfusunun 25 milyondan fazlası açlığa karşı insani yardımlara ihtiyaç duyuyor. Hastanelerin yaklaşık yüzde 80'i hizmet dışı kalırken altyapı, sivil ve hükümet tesisleri daha önce görülmemiş bir şekilde tahrip edildi. Savaşın ilk 100 gününde 435'i çocuk olmak üzere yaklaşık 3 bin 900 kişi öldü ve 2 bin 500 kişi de yaralandı.

GSYİH’nin yüzde 25’i kaybedildi

Sudan konulu Paris konferansının arifesinde BM Kalkınma Programı (UNDP) Arap Ülkeleri Bölgesel Bürosu Direktörü Dr. Abdullah ed-Dardari, Sudan'ın savaştan sonraki bir yıl içinde gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) yüzde 25'ini kaybettiğini açıkladı. Sudan Maliye Bakanı Cibril İbrahim, geçtiğimiz şubat ayında savaşın neden olduğu kayıpları kesin olarak belirlemenin zor olduğunu kabul ederken, ülke için kaybedilen ekonomik fırsatlar bir yana toplam bilançonun 200 milyar dolara ulaşabileceği tahminleri yapıldığını söyledi.

Ordu görüşmelere gelmedi

Sudan hükümeti ve ordusu, ABD, Suudi Arabistan ve İsviçre'nin girişimiyle bu ay Cenevre’de gerçekleşen Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Birleşmiş Milletler (BM) ve Afrika Birliği (AfB) gözlemci olarak katıldığı müzakerelere katılmayı reddetti. Gerekçe olarak da ‘Cidde İnsani Bildirisi’nin uygulanması ve HDK'nın halkın evlerinden çıkması gerektiği öne sürüldü.

Yardım yok, utanç verici

Sudan'da kötüye giden durum hayatın her alanına yansıyor. Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF) tarafından hazırlanan bir raporda Sudan'daki durumla ilgili olarak şunlar yer aldı:

“Mevcut durum, 16 ayı aşkın bir süredir çocukların yetersiz beslenmesinden salgın hastalıklara kadar ülkede giderek artan tıbbi ihtiyaçlara yeterli müdahalede bulunamayan uluslararası insani yardım kuruluşları ve bağışçılar için utanç verici bir andır.” MSF'ye göre Sudan’daki savaş ‘dünyanın en büyük yerinden edilme krizine’ yol açarken 10 milyondan fazla insanı, yani ülkedeki her beş kişiden birini evlerini terk etmek zorunda bıraktı. MSF, krize yönelik siyasi çözümler sallantıdayken, artan gıda fiyatları ve insani yardım malzemelerinin yetersizliği nedeniyle yetersiz beslenme vakalarının arttığını da ekledi.

Tarım çöktü, ülke aç

Sudan'da tarım sektörü savaştan nasibini aldı. El-Cezire Projesi de dahil olmak üzere büyük boyutlu projeler, çiftçilerin kitlesel olarak yerlerinden edilmesi ve ülkede tarımın zarar görmesi nedeniyle hizmet dışı kaldı.

BM Gıda ve Tarım Örgütü’ne (FAO) göre ülke nüfusunun çoğunluğu için temel gıda maddesi olan tahıl üretimi geçtiğimiz yıl yüzde 40 oranında düştü. Bu düşüşün bu yıl da dramatik bir şekilde devam etmesi ve ülke nüfusunun en az yarısının işsiz kalması bekleniyor. HARTUM