Üsler gitti, Afrika iktidarı sallanıyor

• Hmeymim ve Tartus üsleri Rusya’nın Afrika’da Sovyet sonrası çok geniş bir nüfuz alanı oluşturmasının temel dayanağıydı. Suriye’de değişen durum Rusya’nın Afrika’nın orta ve kuzeyinde inşaa ettiği bağları tedariksiz bırakacak.
• Kuzeyde Libya, doğuda Sudan ve Somali, batıda Mali Burkina Faso ve Nijer’in yanı sıra Orta Afrika Cumhuriyeti’nin Rus destekli hükümetleri, ‘Rusya başka bir yol bulur’ diyerek Libya’da Hafter’in bölgesinin yeni ikmal hattı olacağına inanıyor.

Rusya’nın Orta Afrika ve Sahra Altı Afrika (Sahel) ülkelerine ikmal ve savaşan güç aktarımında kilit rol oynayan Suriye’deki Hmeymim’in üssü HTŞ’nin kararını bekliyor. Suriye’de iktidarın el değiştirmesi ile Rusya Heyet Tahrir Şam’a ılımlı mesajlar verip ilişki kurmakta acele ediyor. Suriye’deki Rus askeri üssünün 50 yıllık kontratı olsa da değişen durum Rusya’nın Afrika stratejisine büyük darbe vurdu. 

Moskova bu üssü yakın zamanda darbe geçiren ve Batı ile bağlarını koparan Mali, Burkina Faso ve Nijer'e personel ve askeri malzeme göndermek için kullanıyor. Hava ikmali, Moskova'nın kıtada, özellikle de Orta Afrika Cumhuriyeti ve Sudan gibi yerlerde Soğuk Savaş dönemindeki nüfuzunun bir kısmını yeniden inşa etmesini sağladı. Libya’nın doğu tarafındaki hükümetin Türk devletine karşı korunması için de önemli olan üs Halife Hafter’e bağlı güçlerin Trablus karşısında avantajlı konuma gelmesini sağlıyordu. 

Ucuz ve etkili

Hmeymim Hava Üssü ve Tartus Deniz Üssü, Rusya'nın Afrika'daki askeri, siyasi ve ekonomik nüfuzunun ucuz ve etkili bir şekilde genişlemesini sağladı. Şimdi Rusya'nın kıtadaki operasyonlarını destekleyen ve ayrılan Batılı güçlerin bıraktığı boşluğu dolduran ağın elden geçirilmesi gerekebilir.

Libya merkezli bir düşünce kuruluşu olan Sadık Enstitüsü'nün direktörü Enes el-Kımati, “Güvenilir bir hava köprüsü olmadan Rusya'nın Afrika'da güç yansıtma kabiliyeti çöker ve Rusya'nın Akdeniz ve Afrika'daki tüm operasyonel stratejisi pamuk ipliğine bağlı hale gelir” dedi.

El-Kımati, Libya'nın doğusundaki yetkilileri destekleyen Rusya'nın Libya'daki dört hava üssünde (el-Hadim, el-Cufra, el-Kardabiye ve Brak eş-Şati) operasyonel kabiliyetlere sahip olmasına rağmen, bu üslerin Avrupa'daki hava sahası kısıtlamaları nedeniyle Moskova'dan yenilenmiş bir köprü için kullanılamayacak kadar uzakta olacağını söyledi.

Büyük kayıp olacak

Moskova merkezli Strateji ve Teknolojiler Analiz Merkezi Başkanı Ruslan Pukhov, Suriye hava üssünün Afrika operasyonları için ‘büyük bir kayıp’ olacağını, çünkü ‘tüm ikmal malzemelerinin Hmeymim üzerinden geçtiğini, bunun da Orta Afrika Cumhuriyeti gibi limanı olmayan bir ülke için özellikle önemli olduğunu’ bildirdi.

Orta Afrika Cumhuriyeti, Rusya’nın Afrika'da Sovyet sonrası tekrar nüfuz inşa etmesinin merkez üssü olmuştu. Değişim 2018 yılında, Wagner’e bağlı askerlerin denize kıyısı olmayan ülkenin devlet başkanını isyancılara karşı savunmak üzere gönderilmesiyle başladı.

Wagner 2019'da Libya'nın doğusundaki lider Halife Hafter'in başkent Trablus'u ele geçirme girişiminde kilit bir rol oynadı. O zamandan bu yana Mali, Nijer ve Burkina Faso'ya silahlarla birlikte savaşçı da gönderen Rusya eski Sovyet bloğu dışındaki küresel ayak izini daha da artırdı.

Söz konusu destek risk altında, ancak bu hükümetlere yakın isimler Rusya'nın onlara yardım etmeye devam etmenin bir yolunu bulacağını iddia ediyor.

Bir B planı: Libya mı, Türkiye mi?

Orta Afrika Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın danışmanı Fidel Guanjika, ‘Rusya'nın bir B planı olacağını’, böylece ister Libya'yı daha güçlü bir sıçrama tahtası olarak kullansın, ister Kamerun veya Kongo'daki limanlar üzerinden Orta Afrika Cumhuriyeti'ne ulaşsın, Afrika'ya giden tedarik yollarının sağlam kalacağını ve ‘Orta Afrika Cumhuriyeti için hiçbir sonuç olmayacağını’ ifade etti.

Nijer'deki askeri cunta tarafından 2023'te atanan Başbakan Ali Lamine Zeine'nin iletişim sorumlusu İbrahim Hamidu da benzer düşünceleri tekrarladı: “Esad’ın düşmesi ilişkilerimizi değiştirmeyecek. Rusya Nijer'i desteklemek için Türkiye üzerinden başka yollar bulabilir.”

Diğer yandan Burkina Faso'da cuntayı ve Rusya ile güçlü bağlarını destekleyen bir siyasetçi olan Monique Yeli Kam, Moskova'nın ‘kıtadaki etkisini sürdürmesine’ yardımcı olacak bir seçenek olarak Libya'yı önerdi.

Sudan'da 20 aydır devam eden iç savaşta da kilit bir rol oynayan Rusya, son dönemde Hızlı Destek Kuvvetleri'ne (HDK) karşı mücadelesinde ordunun arkasında durdu. 

Ancak bir Alman düşünce kuruluşu olan Konrad Adenauer Vakfı'nın Sahel Programı Direktörü Ulf Lessing Bloomberg'e göre Rusya'nın Afrika'daki geniş nüfuz ağını korumak kolay olmayacak.

Lessing, “Esad'in düşmesi Rusya'nın Afrika'daki askeri operasyonlarını önemli ölçüde sekteye uğratacak. Zira paralı asker tedarik etmek, mühimmat ve yeni silahlar getirmek için yapılan tüm uçuşlar Suriye üzerinden gerçekleşiyor. Artık Rusya'nın Afrika'daki katılımını azaltması gerekecek ve bu çok daha pahalıya mal olacak” ifadelerini kullandı. HABER MERKEZİ