• Sayıştay’ın 2023 yılı raporlarında, devlet kurumlarının kullandıkları kaynaklara dair hesap vermediği, raporları eksik sunduğu, varlık ve yükümlülüklerini açıklamadığı kaydedildi.
• Raporda, Türkiye’nin 2023 sonunda 6 trilyon 737 milyar TL borçlandığına da işaret edildi. Türkiye’nin borcu, bütçesinden yaklaşık olarak 200 milyar TL daha fazla.

Sayıştay, devlet kurumlarının denetimi sonucu hazırladığı “genel, dış, faaliyet ve mali” başlığı altındaki ve kamu idarelerine ilişkin raporları Meclis’e sundu.

MA'dan Mehmet Aslan, Meclis’e sunulan ve aynı zamanda Sayıştay’ın internet sitesinde yer alan 2023'e dair raporlar arasında bulunan “Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu”nu inceledi. Raporda, 35 genel bütçeli kamu idaresinin yanı sıra 156 özel bütçeli, 2 sosyal güvenlik kurumu, 20 il özel idaresi, 202 belediye, 28 bağlı idare ve 2 mahalli idare birliği olmak üzere toplam 445 idarenin denetim sonuçlarına yer verildi.

4 belediye rapor vermedi

Faaliyet raporuna göre; 6 kamu idaresi faaliyet raporlarını paylaşmadı. Bu idarelerden 4’ü belediye, 1’i bağlı idare ve 1’i mahalli idare birliği. 439 kamu idaresinden 75’i de mevzuatta belirlenen süre içinde raporunu yayımlamadı. Bu idarelerden 11’i genel bütçeli idare, 16’sı özel bütçeli idare, 36’sı belediye, 9’u bağlı idare, 2’si il özel idare ve 1’i ise mahalli idare birliği oldu.

116 kurumun raporları eksik

116 kamu idaresinin ise raporlarını eksik hazırladığı tespitine yer verildi. Raporunu eksik hazırlayanlar arasında 6 genel bütçeli idare, 42 özel bütçeli idare, 58 belediye, 9 il özel idaresi ve 1 sosyal güvenlik kurumu yer aldı.

Kaynak kullanımı bilgisi yok

Raporun mali bilgiler kısmında, yaşanan usulsüzlüklere de değinildi. Buna göre; kamu idarelerinden 45’i, kullanılan kaynaklar hakkında bilgi vermedi; 4’ü genel bütçeli idare, 9 özel bütçeli idare, 27 belediye ve bağlı bir idarenin yanı sıra 4 il özel idaresi.

Mali tabloların açıklaması yok

Raporda dikkat çeken bir diğer husus, kamu idarelerinin faaliyet raporlarında temel mali tablolara ve bu tablolara ilişkin açıklamalara yer vermemesi oldu. 256 kamu idaresinin bu yönlü bilgi paylaşmadığı belirlendi. Bu idarelerin 21’i genel bütçeli idarelerden oluşurken, 93’ü özel bütçeli idare ve 116’sı belediyeler oldu. Aynı zamanda belediyelere bağlı 10 idare, bir mahalli idare birliği ve 15 özel idarenin raporlarında mali tablolara ve açıklamalara yer vermediği tespit edildi.

Billgi ve harcamalar verilmedi

Raporun “mali bilgiler” başlığında ise yapılan usulsüzlüklere yer verildi. Buna göre; 97 kamu idaresi, yardım yapılan birlik, kurum ve kuruluşlara ilişkin bilgi ve harcamaları raporlarında yer vermedi. Bu idareler arasında 7 genel bütçeli idare, 80 belediye, 6 özel il idaresi, 3 özel bütçeli idare ve bir sağlık güvenlik kurumu yer aldı. Kurumların raporunda bu yönlü herhangi bir bilgi bulunmadı. 

141'i varlıklarını paylaşmadı

Yapılan incelemelerde 141 idarenin ise tüm varlık ve yükümlüklerini faaliyet raporlarında açıklamadığı tespit edildi. Varlık ve yükümlüklerini paylaşmayan idareler arasında 14 genel bütçeli idare, 40 özel bütçeli idare, 70 belediye, 6 bağlı idare, 10 özel idare ve 1 sosyal güvenlik kurumu yer aldı.

Yarısında fazlası hesap vermiyor

Raporda, temel mali tablolara ve bu tablolara ilişkin açıklamalara yer vermeyen idarelerin oranı yüzde 59, tüm varlık ve yükümlüklerini açıklamayan idarelerin oranı yüzde 32 olduğuna işaret edildi. Raporda, bu durum nedeniyle kamuya hesap verme sorumluluğunun büyük ölçüde engellendiğine dikkat çekildi.

Bağış ve yardımlar saklanıyor

Raporda, 86 idarenin tahsis edilen ödenek dışında kullanıma tahsis edilen özel ödenek, dış proje kredisi veya bağış ya da yardım gibi kaynaklara dair de bilgi paylaşmadığı yer aldı. 11 genel bütçeli idare, 25 özel idare, 47 belediye, 3 il özel idaresi bu yönlü bilgileri Sayıştay ile paylaşmadı.

Rapora göre; 19 kamu idaresi ödenek artış, eksiliş ve aktarımlara ilişkin mevzuata uymadı. Buna uymayan idarelere arasında 1 genel bütçe idare, 1 özel idare, 16 belediye ve 1 de bağlı idare yer aldı. Raporda, 16 kamu idaresinin bütçe gerçekleştirmelerinin gerçeği yansıtmadığı görüldü. Bu yönlü usulsüzlük yapan idarelerden 6’sı genel bütçeli idare, 4’ü özel idare, 1’i sosyal güvenlik kurumu ve 5’i belediye oldu.

Raporda, 2020'den bu yana dernek, vakıf, birlik, kurum ve kuruluşlara yapılan yardıma ilişkin bilgilerin paylaşılması yönünde ikazların yapıldığı, ancak 2023'te de yapılan yardım ve faaliyetlere ilişkin bilginin raporlarda yer almadığına işaret edildi.

Bütçe açıkları ikiye katlandı

2023 bütçe giderinin 4 trilyon 469 milyar 570 milyon, gelirin ise 3 trilyon 810 milyar 149 milyon TL olarak hesaplandığı; ayrıca 15 Temmuz 2023’te ek bütçenin de hazırlandığı ve bunla birlikte açığın 659 milyar 421 milyon TL olarak ön görüldüğüne işaret edilen raporda, bu öngörünün de tutmadığı bilgisine yer verildi. Faaliyet raporunda, açığın 1 trilyon 380 milyar 450 milyon TL olduğu yer aldı.

Borcu, bütçesinden fazla

Raporda, Türkiye’nin 2023 sonunda 6 trilyon 737 milyar TL borçlandığına da işaret edildi. Türkiye’nin borcu, 2023'te hazırlanan merkezi yönetim bütçesi ve torba yasalarla hazırlan ek bütçelerin miktarından yaklaşık olarak 200 milyar TL daha fazla olması dikkat çekti. Bütçeden de daha büyük olan borcun 3 trilyon 209 milyarı iç borçlardan oluşurken 3 trilyon 527 milyar TL’si dış borçlardan oluştu. Bu borcun yüzde 28’si değişken faizle ödenecek. Borcun yüzde 64’ünün döviz cinsinden oluştuğu kaydedilen rapora göre; var olan yaklaşık 7 trilyon TL borç, döviz artışı nedeniyle her gün daha da katlanacak. Nakit bazda yıl içinde 5 trilyon 323 milyar gelir geldiği, 5 milyar 395 milyar TL faiz dışı harcama yapıldığına dikkat çekilen raporda, bu bağlamda 72 milyar TL açık verildiği görüldü. Ayrıca toplamda 564 milyar TL faiz ödemesi de olduğu bilgisine yer verilen raporda, net borçlanmanın 823 milyar TL’yi bulduğu aktarıldı. 

Şehircilik Bakanlığı muamması

Raporda, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın mahalli idarelere ve idarelere ilişkin raporunu normal şartlarda 15 Haziran'a kadar sunması gerekirken 26 Temmuz’da hazırladığı belirtildi. Bakanlığın mahalli idareleri raporlarında yer alan mali, performans ve diğer bilgilere ilişkin genel bir değerlendirme yapmadığı kaydedildi. Raporda, bakanlığın sunduğu Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu’nun incelenmesi sonrası elde edilen tespitler de yer aldı. Raporda, bakanlığın mahalli idarelere bağlı kuruluşlar ve işletmelerle belediye ortaklıklarının borçlarına ilişkin herhangi bir bilgiye yer vermediğine işaret edildi. 

***

Saray'ın günlük harcaması bin 541 asgari ücret kadar

Sayıştay raporuna göre; Saray'ın 2023'teki toplam gideri 9,56 milyar TL'ye, günlük gideri  ise 26,2 milyon liraya, yani bin 541 asgari ücretlinin aylık kazancına ulaştı.

Cumhurbaşkanlığı giderlerinde 2022'YE göre yaklaşık yüzde 70 artış oldu. Sayıştay'ın 2023 raporuna göre; Cumhurbaşkanlığının 2023'TEKİ faaliyet gideri 9,56 milyar olarak gerçekleşti. 2022'DE bu rakam 5,3 milyar idi. Cumhurbaşkanlığı, 2022'de günlük 15,5 milyon lira harcarken  2023'te 26,2 milyon liraya çıktı. Saray, 2023'te günlük ortalama bin 541 asgari ücret harcamış. Bir yılda ise harcadığı asgari ücret sayısı 562 bin 465. CHP Antep Milletvekili Hasan Öztürkmen'e göre; bu artış oranıyla hesaplandığında 2024'te Cumhurbaşkanlığı giderlerinin toplamı en az 16 milyar TL olacak.

Korumaya dört ayda 798 milyon

"Vatandaşa tasarruf paketi, saraya saltanat bütçesi” diyen Öztürkmen, Emniyet'in verilerine de dikkat çekti. Buna göre; Cumhurbaşkanlığı Koruma Dairesi yılın ilk dört ayında 798 milyon TL harcadı. Aynı sürede; Türkiye Meclisi Koruma Dairesi Başkanlığına 244 milyon, Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Başkanlığına 221 milyon, Siber Suçlarla Mücadele Başkanlığına 191 milyon TL harcanmış.

Bu nereye harcanıyor?

"Bu ordu kaç kişi? Kimleri koruyor, kaç kişiyi koruyor, aralarında resmi görevi olmayanlar var mı?" diye soran Hasan Öztürkmen, "Bu kadar para tam olarak neye harcanıyor bilen yok. Yılın ilk 4 ayındaki veriler dikkate alındığında, yıl sonunda Saray'ın koruma ordusu için yaklaşık 2,4 milyar TL harcanmış olacak. Bu kadar ‘elitist’ bir koruma dünyanın az ülkesinde görülür” dedi. ANKARA