Êzîdîlere tazminat ödenmedi

• Irak Hükümeti DAİŞ saldırıları ardınan Şengallilerin yerleştiği Federe Kurdistan Bölgesi’ndeki kampları 30 Temmuz’da nihai olarak kapatacak. İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) tazminat ya da yardım almadan gerçekleşecek geri dönüşün insanların hayatını tehlikeye atacağını açıkladı. Bağdat yardım yapılacağını ve tazminat ödeneceğini söylese de halen ödeme yapmış değil.

Irak Hükümeti DAİŞ saldırıları ardınan Şengallilerin yerleştiği Federe Kurdistan Bölgesi’ndeki kampları 30 Temmuz’da nihai olarak kapatacak. İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) tazminat ya da yardım almadan gerçekleşecek geri dönüşün insanların hayatını tehlikeye atacağını açıkladı. Bağdat yardım yapılacağını ve tazminat ödeneceğini söylese de halen ödeme yapmış değil. BM’ye bağlı yardım kutuluşları yıl başından beri 157 bin yerinden edilmişin yaşadığı kamplardaki misyonuna son vererek çekilmişti.

23 kamp kapatılacak

HRW raporunda Şengal'in güvensiz oluğunu iddia ederek, geri dönenlerin ekonomik, sosyal ve kültürel haklarını güvence altına alacak yeterli sosyal hizmetlerden yoksun kalacağı tespitine yer verdi. Federek Kurdistan Bölgesi Yönetimi İçişleri Bakanlığına göre, ülkedeki 23 kamp şu anda çoğu Şengal'den gelmiş olan yaklaşık 157 bin kişiye ev sahipliği yapıyor.

HRW Irak araştırmacısı Sarah Sanbar, bölgedeki hizmet ve altyapı eksikliğine dikkat çektiği mülakatında, “hükümetin zaten kötü olan durumu daha da kötüleştirme riski var” dedi. Sanbar: "Pek çok Şengalli 2014'ten bu yana kamplarda yaşıyor ve evlerine dönmeyi hak ediyorlar, ancak geri dönüşlerin güvenli ve gönüllü olması gerekiyor."

Kutsal dağ Şengal

Başûre Kurdistan’ın Şengal bölgesi, Kürtler, Araplar ve Êzidilerden oluşan karma etnik ve dinsel kimliğe sahip. Êzîdî inancı ve toplumunun kutsal kabul ettiği Şengal kentinde ve çevresinde onlarca Êzîdî mabedi ve ziyaretgahı bulunuyor. Şengal kenti kamu altyapısının yüzde 80'ini ve evlerinde yüzde 70'ini, 2014 ve 2017 arası dönemede DAİŞ’e karşı direniş sürecinde kaybetti. Kurdistan İşçi Partisi (PKK) ve Rojavalı Halk Savunma Güçleri’nin (YPG/YPJ) aktif mücadelesi ile kurtarılan bölgeler Irak Hükümeti ve Federe Kurdistan Yönetiminden destek almadan halk gücü ile yeniden imar ediliyor.

Halk Meclisleri imar ediyor

Yerinden edilmişlerin bulunduğu kamplar üzerinden propoganda inşa eden KDP, yıkılan Êzîdî yerleşimlerine yardım etmektense Êzîdîlerin gönüllü geri dönüşü önünde engeller çıkartıyor. Özgürleşen Şengalli Êzîdîler kurdukları Halk Meclislerine dayanarak öz güçleri ile inşaa çalışmalarına başlamış durumda. RojNEWS haber ajansına konuşan Sîba Şêx Xidir nahiyesi Halk Meclisi Eşbaşkanı Xelîl Xwedêda, “Yaşanan fermandan sonra Şengal’den ailelerimizin göç etmesinin üzerinden 10 yıl geçti. Bizler halkımızın topraklarına geri dönmesini istiyoruz. Her yıl göçmen kamplarının kapatılacağı tartışılıyor ancak her seferinde KDP geri dönüşleri engelliyor. Niçin halkımızın topraklarına geri dönüşlerini engelliyorlar?”

183 bin göçmen

Uluslararası Göç Örgütü'ne (IOM) göre, bölgenin Êzîdî nüfusunun yüzde 85'i de dahil olmak üzere yaklaşık 183 bin Şengalli yerinden edilmiş durumda. Şu anda Şengal'deki kasaba ve köylerin yüzde 65'i, özgün nüfuslarının yarısı hatta yarısınında azına ev sahipliği yapıyor ve 13 kasaba ve köye, 2014'ten bu yana herhangi bir geri dönüş olmadı.

Irak Göçmen ve Yerinden Edilenler Bakanlığı, geri dönüşleri teşvik amacıyla, geri dönenlere aile başına, devlette istihdam, sosyal güvenlik yardımları ve faizsiz küçük işletme kredileri ve hane başına bir kereye mahsus 4 milyon Irak dinarı (yaklaşık 3 bin ABD Doları) tutarında parasal yardımı da içeren bir teşvik paketi sözü verdi. 

Ailelere tek kuruş ödenmedi

Şengal Tazminat Alt Bürosu'nu denetleyen Tel Afer Tazminat Komitesi başkanı Yargıç Ammar Muhammed, HRW'ye, Şubat 2024 itibarıyla tekemmül eden başvuru sayısının 8 bin 300'e çıkmasına karşın hâlâ tek bir kişiye olsun herhangi bir ödeme yapılmadığını söyledi. İki hükümet yetkilisi HRW'ye, tazminat ödemelerindeki gecikmelerin, tahsis edilen fonların ödenmesini engelleyen "bütçe sorunlarından" kaynaklandığını söyledi, ancak daha fazla ayrıntı vermedi.

Anayasa ‘tazmin et’ diyor

Uluslararası insan hakları hukuku ve Irak anayasası vatandaşların sağlık, eğitim, barınma ve yeterli yaşam standardı haklarını garanti altına alıyor. Ülke İçinde Yerinden Edilmeye İlişkin Yol Gösterici İlkeler, mülklerinin geri alınmasının bir seçenek olmadığı durumlarda, yetkili makamların yerinden edilmiş kişilere tazminat veya başka uygun tazminat biçimleri sağlaması gerektiğini söylüyor. Yol Gösterici İlkeler aynı zamanda yetkililerin bu kişilere temel barınma ve barınma sağlamasını da gerektiriyor. NİNOVA