İktidar ekonomiyi de vurdu

• Askeri ve siyasi saldırılardan vazgeçmeyip yeni bir siyasi darbeye kalkışan AKP iktidarı, zaten zor durumda olan Türk ekonomisini de vurdu. Ekonomi, maliyetleri daha yüksek kur, daha yüksek enflasyon, daha yüksek faiz ve yavaşlayan büyümeyle yüz yüze.

Ekrem İmamoğlu'nun da aralarında olduğu 106 kişiye açılan soruşturmaların ardından piyasalarda dalga boyu yükseldi. Tarihinde ilk kez dolar 41 TL'nin, euro 44 TL'nin, gram altın ise 4 bin TL'nin üzerine çıktı. Borsa İstanbul 100 endeksi yüzde 17, bankacılık endeksi ise yüzde 26 değer kaybetti. Borsanın en büyük 17 şirketinin piyasa değerindeki kayıp ise 1 trilyon TL’yi buldu. Türkiye'nin ekonomideki son iki yıllık kazanımlarının ciddi bir kısmı kaybedildi.

İmamoğlu'nun yolsuzluk soruşturması kapsamında sevk edildiği nöbetçi sulh ceza hakimliğince tutuklanmasının ardından, gözler piyasalara çevrildi. Merkez Bankası, Mayıs 2023 seçimlerinden bu yana agresif faiz artışları sayesinde yaklaşık 65 milyar dolarlık net rezerv biriktirmişti. Politika faizi ise 8,5 seviyesinden yüzde 50'ye kadar çıkarıldı, Aralık 2024'te başlayan faiz indirim süreciyle bu oran yüzde 42,5'e çekildi. 19 Mart'ı takip eden üç gün içinde yaklaşık 25 milyar dolar rezerv satışı yapıldı. Bu, iki yılda biriktirilen swap hariç net rezervin yüzde 38'ine denk geliyor. 

Bir dizi önlem alındı

Piyasalardaki oynaklığı önleyebilmek için bir dizi önlem alındı. SPK'dan önceki gün yapılan açıklamada, 25 Nisan 2025 tarihi seans sonuna kadar Borsa İstanbul'da açığa satış işlemlerinin yasaklanmasına, halka açık ortaklıkların pay geri alımlarının kolaylaştırılmasına ve kredili sermaye piyasası işlemlerinin devamı süresince öz kaynak oranının esnetilerek uygulanmasına karar verildiği bildirildi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, banka yöneticileriyle toplantı gerçekleştirdi. Karahan, piyasa kuralları içinde gereken her şeyin yapılacağını söyledi. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, "Görevimizin başındayız. Piyasaların sağlıklı işleyişi için gereken tüm adımları atmaya devam edeceğiz" mesajı verdi.

Borsaya Ankara freni

Sermaye Piyasası Kurulu’nun Borsa İstanbul’da açığa satış işlemlerini 25 Nisan'a kadar yasaklaması ve şirketlerin hisse alımına ilişkin getirdiği düzenlemeleri Borsa İstanbul'da etkisi sınırlı kaldı. Açılışta yüzde 3 değer kazanan Borsa İstanbul'da yükseliş sürmedi. Ankara Büyükşehir Belediyesi'ne yönelik konser soruşturması haberinin ardından ise Borsa İstanbul tüm kazançlarını geri vererek eksiye geçti. Borsa İstanbul endeksi, öğleden sonra 9.000 seviyesinden işlem görüyordu. 19 Mart’tan beri Borsa İstanbul’daki düşüş yüzde 17, Bankacılık hisselerindeki düşüş ise yüzde 25 seviyesinde.

Üç günde 1,9 trilyon

Borsanın piyasa değeri, üç günde 1,9 trilyon TL geriledi.  Düşüşten piyasa değeri en fazla etkilenen yüzde 27 ile Yapı Kredi Bankası oldu. Onu, yüzde 26,6 ile Akbank ve yüzde 25,5 ile İş Bankası takip etti. Öte yandan piyasa değeri en fazla azalan ise 134,4 milyar TL ile Garanti Bankası oldu. İş Bankası 103,5 milyar TL değer kaybıyla ardından geldi.

Sermaye yoğun sektör olarak öne çıkan holding ve sanayi şirketleri de düşüşten etkilendi. Koç Holding’in piyasa değeri 3 günde 77 milyar TL gerilerken, Sabancı Holding’teki düşüş 53 milyar TL’yi buldu. Ford Otosan, Ereğli Demir Çelik ve Sasa Polyester gibi sanayinin öncü şirketleri de toplamda 87 milyar TL değer yitirdi.

Likidite senedi için ihale

TCMB, bir ay vadeli 50 milyar TL tutarında likidite senedi için ihale açtı. TCMB, vadesi 91 güne kadar likidite senetleri ihraç edilmesine karar verildiğini açıklamıştı. 

VİOP'ta artış

Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası'nda (VİOP) BIST 30 endeksine dayalı nisan vadeli kontrat, haftaya yaklaşık yüzde 1,1 yükselişle 10.150,00 puandan başladı. Sonrasında VİOP BIST30 endeksinde kazanımlar arttı ve yüzde 3'ün üzerine kadar çıktı.

Dolar 38'nin üzerinde

Dolar/TL geçen haftayı 37,8390 seviyesinden tamamlarken, yeni haftaya sakin başladı. Gün içinde 38,0600 seviyesine kadar yükselen kur, öğleden sonra itibarıyla 38 bandında durdu.  41,3630 TL'ye kadar çıkan euro/TL ise 41,24 TL'de hareket etti. 

Altın kazandığını vermedi

Ons altın fiyatları dolar endeksindeki yükselişle gerilerken, 3000 dolar üzerindeki seyrine devam etti. Değeri ons altın ve dolar/TL'nin değerine göre hesaplanan gram altın fiyatı ise, dolardaki yükselişle hafif değerli. Gram altın fiyatı saat 12.26 itibarıyla yüzde 0,50 primle 3697 liradan alıcı buldu.

Döviz mevduatı yükseldi

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) günlük verileri Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alındığı gün bankalardaki döviz mevduatı değişimini ortaya koydu. BDDK verilerine göre; 18 Mart Salı günü 204 milyar 995,36 milyon dolar olan döviz mevduatı, 19 Mart günü 1 milyar 383,57 milyon dolarlık artışla 206 milyar 378,94 milyon dolara çıktı. Parite etkisinden arındırılmamış olarak 1 günde bankalardaki döviz mevduatındaki değişim yaklaşım 1.4 milyar doları buldu. BDDK haftalık verilerine göre 14 Mart ile biten haftada bankalardaki döviz mevduatı 203 milyar 936 milyon dolar seviyesindeydi.

TL faizi yüzde 45

TCMB'nin aldığı önlemler ve bankanın Nisa'da faiz indirimini pas geçeceğine yönelik beklentiler, mevduat faizlerini hareketlendirdi. TL mevduat faizi yüzde 45’e dayanırken, böylelikle politika faizinin üzerine çıktı.En kısa vadeli mevduata daha yüksek faiz bu dönemde dövize yönelmesi muhtemel tasarrufun TL’de kalmasına yaraması bekleniyor.

Stopaj oranlarına indirim

Öte yandan Bloomberg’in haberine göre; en son Şubat'ta yükseltilen TL mevduat ve para piyasası fonlarındaki stopaj oranlarına indirim gündemde. 1 Şubat'tan itibaren açılan ve vadesi yenilenen vadeli mevduatlarda stopaj oranı, 6 aya kadar vadeli hesaplarda yüzde 10'dan yüzde 15; bir yıla kadar hesaplarda yüzde 7,5'ten yüzde 12'ye; bir yıldan uzun hesaplarda ise yüzde 5'ten yüzde 10'a yükseltilmişti.

170 milyar lira çıkış

Ekrem İmamoğlu ile başlayan süreç, para piyasası fonlarında da etkili oldu. TEFAS verilerine göre; para piyasası fonlarında 18 Mart günü 1 trilyon 443 milyar 332 milyon 623 bin lira olan toplam bakiye önceki gün itibarıyla 1 trilyon 273 milyar 864 milyon 798 bin liraya geriledi. Bu dönemde para piyasası fonlarından çıkış 169 milyar 467 milyon 824 bin lira oldu.

Borçlanma maliyeti arttı

Piyasadan yabancı çıkışları oldu, yerli yatırımcılarda da dövize geçişler hızlandı. Gösterge Faizinin oranı yüzde 37,09’dan yüzde 44,60’a yükseldi, dolayısıyla Hazinenin borçlanma maliyeti 7,51 puan arttı. 

Türkiye’nin risk primi (CDS primi) 250 baz puandan 383 baz puana yükseldi. Bu artış, dış borçlanma maliyetimizi ciddi şekilde artırmış oldu. 

TCMB Para Politikası Kurulu, carry trade yoluyla gelen yabancı yatırımcıların ve dolar bozdurup Türk Lirası mevduata geçen ya da tahvil satın alan yerli yatırımcıların yeniden dövize dönmelerini önlemek amacıyla gecelik borç verme faizini yüzde 44’den yüzde 46’ya yükselti. 

S&P Global uyardı

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P Global,S&P, “Geçtiğimiz hafta muhalif siyasetçilerin tutuklanması ve hapse atılması, Türkiye ekonomisine duyulan güven ve döviz kurunun istikrarı açısından risk oluşturabilir” derken, “Siyasi gerginliklerin geri dönmesi reformları sekteye uğratabilir” ifadelerini kullandı. Kuruluşun notunda piyasa etkilerinin görülebileceği şu şekilde ifade edildi: "Türkiye'deki yetkililer, 2023'ün sonundan bu yana hane halkını tasarruflarını altın ve dövizden çıkarıp tekrar yerli paraya çevirmeye ikna etme konusunda önemli bir ilerleme kaydetti. Bu durum ülkenin döviz rezervlerini artırdı ve enflasyondaki düşüşü teşvik ederek Türkiye'ye ilişkin notumuzu destekledi. Siyasi gerginliklerin geri dönmesi bu reformları sekteye uğratabilir."

Merkez bankasının son dönemdeki acil müdahaleleri arasında doğrudan döviz satışı, likidite ve vadeli işlemler ve gecelik borç verme faizinde acil bir artış yer aldığını belirten S&P, "Artan belirsizliğin hane halkı harcamaları, sermaye girişleri, döviz kuru, büyüme ve enflasyon üzerindeki ikinci tur etkilerinin, yakın zamana kadar mevduat dolarizasyonunda ve enflasyonda kayda değer bir düşüşü kesintiye uğratarak önemli olabileceğine inanıyoruz" ifadelerini kullandı. HABER MERKEZİ