• AKP Genel Başkanı Erdoğan yönetimindeki Türk devletinin Kürtlere karşı yeniden savaş başlatmasıyla birlikte krizleri de derinleştirdi. Türk ekonomisi tüm alanlarda çıkmazla boğuşurken sosyal çürüme de eşlik ediyor.

Savaş politikalarına geri dönülmesi ve Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan üzerindeki tecridin ağırlaştırılması, kriz sarmalını da çıkılmaz hale getirdi.

 Erdoğan’ın başbakan olduğu 28 Aralık 2012’de yaptığı “Milli İstihbarat Teşkilatı, Kürt sorununa çözüm bulmak için Abdullah Öcalan’ı ziyaret ediyor” açıklamasıyla başlayan 'diyalog süreci', 22 Mart 2015’te Ukrayna dönüşü uçakta Cumhurbaşkanı olarak yaptığı konuşmayla birlikte son bulurken, Abdullah Öcalan üzerindeki tecrit de sürecin sonlandırılmasıyla birlikte ağırlaştı. AKP-MHP iktidarının savaşta ve tecritte ısrarcı olması, birçok sorunu beraberinde getirdi. Türkiye’de ekonomik kriz derinleşirken, sosyal çürüme de etkisini arttırdı. MA'dan Berivan Kutlu, Abdullah Öcalan ile görüşmelerin gerçekleştiği 2013-2015 yılları ile tecridin başladığı 2021'den itibaren ki verileri karşılaştırdı.

Sosyal çürüme

Diyalog sürecinin, AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tabiriyle “buzdolabına kaldırılmasıyla" birlikte siyasi partilerden savaşı körükleyen, cinsiyetçi, ayrımcı ve tekçiliği öven açıklamalar gelmeye başladı. Bir yandan askeri sevkiyat ve saldırılar gerçekleştirilirken, bir yandan da siyasiler toplumu dizayn etmek için Kürt düşmanlığı üzerine bir dil geliştirdi. Yapılan her açıklamayla birlikte toplum daha kutuplaştırıldı. Bu durum toplumdaki sosyal çürümeye zemin hazırladı ve çocuğa yönelik istismar, işçi ölümleri, bireysel silahlanma ve kadın katliamları hızla arttı.

 

 

40 bin 713 çocuk istismarı

Görüşmelerin sürdüğü dönemde Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre; 2013'te çocukların cinsel istismarı suçuyla 17 bin 948 dosya açılırken, 2023’te bu sayı 40 bin 713 oldu.

Yurttaşlarda 36 milyon silah

Umut Vakfı verilerine göre; 2012'de 338 bin 22 adet taşıma, 319 bin 37 adet bulundurma silah ruhsatı bvardı. 2023'te ise yaklaşık 4 milyon ruhsatlı, 32 milyon ise ruhsatsız silah bulunduruldu. 

 

 

İş cinayetleri bile arttı

İşçi Sağlığı ve Güvenliği Meclisi (İSİG) verilerine göre; 2013'te iş cinayetlerinde bin 235 işçi hayatını kaybetti. 2023’te bin 932 işçi, 2024’ün ilk üç ayında ise en az 425 işçi cinayeti yaşandı.

Bir yılda 563 kadın cinayeti

Sosyal çürümenin kendisini gösterdiği bir diğer veri ise kadın katliamları oldu. Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu (KCDP) verilerine göre; 2013’te 237 kadın katledildi. 2023’te ise şüphelilerle birlikte 563 kadın ölümü gerçekleşti. KCDP verilerine göre; 2024’ün ilk üç ayında 92 kadın katliamı, 59 şüpheli kadın ölümü kayıtlara geçti.

Ekonominin tüm parametreleri

Kürt sorununun çözümsüzlüğünün bir başka sonucu da ekonomi. Görüşmelerin devam ettiği süreçte enflasyon, bütçe açığı, dolar kuru ve savaş harcamaları karşılaştırması da şöyle:

 

 

TL'nin önlenemez düşüşü

Abdullah Öcalan ile son temas 25 Mart 2021’de yapıldığı için dolar kuru istatistikleri söz konusu yılların 25 Mart’taki karşılığı baz alındı. Buna göre; görüşmelerin devam ettiği 25 Mart 2013’te dolar kuru 1,8 TL iken 25 Mart 2024’te ise 32,07 TL. Merkez Bankası, Kur Korumalı Mevduatlar dolayısıyla oluşan 820 milyarlık zararın karşılanması için bu yıl Hazine’ye kâr ve ihtiyat akçesi aktarımı yapmayacak. Merkez Bankası (TCMB) bugüne kadar her yıl bütçe ihtiyaçlarında kullanılmak üzere Hazine’ye devasa kâr ve ihtiyat akçeleri gönderiyordu. Bu paralar sayesinde memur maaşları ödendi, yol, hastane, okul gibi yatırımlar yapıldı. Şimdi bu paralar yıllarca gelmeyeceği için iktidar oluşan açığı ya vergi artışları yoluyla karşılayacak ya da yatırımlardan kısacak. Her şekilde faturayı vatandaş ödemiş olacak.

 

 

Enflasyonda üç haneli

Savaş halinin bir diğer etkisi ise enflasyon oldu. TÜİK’in yaptığı Gelir Dağılımı İstatistikleri’nin hesaplandığı Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2013 yılı sonuçlarına göre; en yüksek gelire sahip olanların toplam gelirden aldığı pay yüzde 46,6 iken, bu oran 2023'te yüzde 49,8 oldu. Yine TÜİK verilerine göre; 2013'teenflasyon yüzde 7,49 olurken, 2023'te yüzde 64,77; 2024’ün ilk üç ayında ise yüzde 15,06 oldu. TÜİK’in verilerinin gerçeği yansıtmadığını belirten akademisyenler, 2016 'da doktora tezi olarak başlayan Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) kuruluşunu 2019'un ortalarında ilan etti. ENAG enflasyon verilerini 2021 yılı için yüzde 82,81; 2022 için yüzde 137,55; 2023 yılı için ise yüzde 127 olarak açıkladı. Türkiye, resmi enflasyonda bile dünyanın ilk 5'inde.

 

 

Savaşa devasa bütçe

Kürt sorununda çözümsüzlükte ısrar eden AKP-MHP hükümeti savaşa sarıldıkça, savaşa ayrılan bütçe de arttı. Sadece Türk Savunma Bakanlığına ayrılan bütçe bile 20,3 milyar TL’den 440 milyar 496 milyon 960 bin TL’ye yükseldi. 

 

 

Bütçe açığı büyüdükçe büyüyor

Savaşa ayrılan bütçenin bir diğer yansıması ise bütçe açığı oldu. AKP iktidarının savaşta ısrar ettiği her yıl bütçe açığı giderek arttı. Öyle ki görüşmelerin başladığı 2013'te bütçe açığı 33 milyar 951 milyon olurken, 2023’te 1,37 trilyon oldu. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan 2024-2026 Orta Vadeli Program’da (OVP) ise 2024 için 2 trilyon 651 milyar 900 milyon TL’lik bir bütçe açığı öngörüldü.

Toplum psikolojisi bozuldu

Tecridin başlamasıyla birlikte siyasilerin savaş söylemleri, tekçi anlayışının daha da yerleşmesi toplumun ruh sağlığını da etkiledi. Öyle ki bu durum tartışmalı TÜİK verilerine de yansıdı. TÜİK’in yayımladığı Yaşam Memnuniyeti Araştırması verilerine göre; 2013'te mutlu olduğunu beyan edenlerin oranı yüzde 59 iken, tecridin başladığı 2021'de yüzde 54,6; tecridin derinleştiği 2022'de ise yüzde 49,7 oldu.

Göç dört kat yükseldi

Mutsuzluğun kendisini iyice gösterdiği, ekonomik krizin derinleştiği Türkiye'de doğal olarak dış göçler başladı. TÜİK’in ilk olarak 2016'da yayımladığı Uluslararası Göç İstatistikleri verilerine göre; 2016'da 177 bin 993 kişiyken son olarak yayımlanan 2022 verilerine göre ise 466 bin 914 kişi göç etti. ANKARA

 

* * *

Üç ayda 5 bin 309 şirket kapandı

TOBB verilerine göre; Mart'a bin 678 şirket; Ocak-Mart döneminde 5 bin 309 şirket kapandı.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Mart ayına ilişkin kurulan-kapanan şirket istatistiklerini açıkladı. Buna göre; bir önceki aya göre kurulan şirket sayısı yüzde 12,2; gerçek kişi ticari işletme sayısı yüzde 16,2; kooperatif sayısı yüzde 0,4 azalış gösterdi.

Aynı dönemde kapanan şirket sayısı yüzde 13,9; gerçek kişi ticari işletme sayısı yüzde 31,5 azalırken, kooperatif sayısı yüzde 36,5 arttı.

Mart'ta geçen yılın aynı ayına göre kurulan şirket sayısı yüzde 22,4; kooperatif sayısı yüzde 11,8; gerçek kişi ticari işletme sayısı ise yüzde 47,4 azaldı. Bu dönemde kapanan şirket sayısında yüzde 15,6, kooperatif sayısında yüzde 29,1 artış olurken, gerçek kişi ticari işletme sayısında yüzde 17,2 azalış gerçekleşti.

Bu yılın Ocak-Mart döneminde kurulan şirket sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 15,5 azalışla 29 bin 593'e geriledi. Aynı dönemde kapanan şirket sayısı da yüzde 26,6 artışla 5 bin 309'a yükseldi.

 

* * *

Asgari ücret, açlık sınırı altında

Birleşik Kamu-İş’in araştırmasına göre yoksulluk sınırı, Nisan'da 925 lira artarak 58 bin 205 liraya çıktı. Açlık sınırı ise 17 bin 2 TL olan asgari ücretin 2 bin 978 lira üstendi.

Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu (Birleşik Kamu-İş) Ar-Ge birimi KAMU-AR’ın dört kişilik bir ailenin, dengeli ve sağlıklı beslenebilmesi için tüketmesi gereken gıda ile beslenmenin yanı sıra diğer ihtiyaçlarını da insan onuruna yaraşır bir şekilde ve yoksunluk hissi çekmeden karşılayabilmesi için yapması gereken harcamaları dikkate alarak hesapladığı açlık-yoksulluk sınırı araştırmasının Nisan 2024 sonuçlarını açıkladı.

Birleşik Kamu-İş’e göre; açlık sınırı, sebze fiyatlarındaki mevsimlik düşüş nedeniyle 208 lira azalarak 19 bin 980 liraya gerildi. Yoksulluk sınırı 925 lira artarak 58 bin 205 liraya çıktı. Yılın ilk dört aylık döneminde ise açlık sınırı 3 bin 403 lira, yoksulluk sınırı ise yüzde 11 bin 368 lira arttı.

Araştırmaya göre gıda dışındaki ihtiyaçlar için yapılması gereken harcamanın bin 134 liralık artışla 38 bin 316 liraya çıktı. Son bir yıllık dönemde ise açlık sınırı 8 bin 258 lira, gıda dışındaki ihtiyaçlar için yapılması gereken harcama 19 bin 318 lira ve yoksulluk sınırı ise 27 bin 575 liralık artış kaydetti.