• Dr. Angela Tabiri, “The Big Internet Math Off” yarışmasını kazanan ilk Afrikalı kadın olarak tarihe geçti. “Matematik Kraliçesi” olarak tanınan Dr. Tabiri, matematiğin ‘erkeklerin dersi’ olduğu klişesini yıkarak kız öğrencilere kuantum bilimi ve teknolojisi dersleri veriyor. 

“The Big Internet Math Off” yarışmasını kazanan ilk Afrikalı kadın olan Dr. Angela Tabiri, Gana’da ‘Matematik Kraliçesi’ olarak tanınıyor. Bulmaca ve matematik sorularını çözmekten keyif alan Dr. Tabiri, 2024 yılında kazandığı bu zaferinin matematik dersini alması engellenen veya caydırılan kadınlara yeni kapılar açmasını umuyor. 

2018 yılında 16 matematikçi, The Aperiodical tarafından düzenlenen “dünyanın en ilginç matematikçisi” yarışmasında davet edildi. İlk siyahi matematikçi, Matematik ve Uygulamaları Enstitüsü Başkan Yardımcısı Dr. Nira Chamberlain, yarışmayı kazandı. Güney Afrika'da başlayıp Gana, Senegal, Kamerun ve Ruanda'ya yayılan yarışmanın amacı bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında lisansüstü eğitim ve araştırmaya katkı sunmaktı.

Matematik ‘erkek işi’ değil

O dönem yarışmayı kazanamayan Dr. Tabiri’nin matematik tutkusu, daha sonra yer aldığı Afrika Matematik Bilimleri Enstitüsü (Ghana branch of the African Institute for Mathematical Sciences-Aims Ghana) ile farklı bir boyuta ulaştı. Aims Ghana, kız öğrencilerin hem akademide hem de matematik alanında çalışmasına olanak sağlamak için 2020 yılında kuruldu. Bu çatı altında yoğunlaşan Dr. Tabiri, daha sonra Matematik Bilimlerinde Kızlar Programı akademisinde lise ve ortaokul öğrencilerine ders vermeye başladı.  

Derslerinde toplumun kadınlara dayattığı eğitim sisteminin sonuçlarıyla karşılaştı. Ona göre, lisede matematik eğitimi alan kız ve erkek öğrencilerin sayısı eşit ancak üniversite bu oran hızla düştü. Bunun nedeni ise matematiğin hala “erkek işi” olarak görülmesi ve kadın öğrencilerin bu bölümü okuduktan sonra yapabilecekleri tek işin öğretmenlik olmasının kabul edilmesi.

 

 

‘Sayılar beni büyülüyordu’

Dr. Tabiri, işte tam bu noktada kolları sıvayarak tabuları birer birer yıkmaya karar verdi. Elbette bu yolculukta birçok sorunla karşılaştı. BBC’nin hikâyesini yazdığı 35 yaşındaki kadın, başkent Akra’nın doğusunda yoksulların yaşadığı mahallelerden Ashaiman'da büyüdü. Aile evi kalabalık olduğu için ders çalışmaya gençlik toplum merkezinin yolunu tutuyordu. İki kız kardeşinin izinden gitmek ve işletme okumak istiyordu. Ancak puanları matematik ve ekonomi bölümlerine yetiyordu. 

“Bu bir lütuftu. Sayılar ve bulmacalar beni büyülüyordu. Ancak matematik alanında bir kariyerin bana göre olduğunu hiç düşünmemiştim” diyor Dr. Tabiri. 2015 yılında İskoçya'daki Glasgow Üniversitesi'nde doktora bursu kazandı.

Katherine’nin izinden

Orada ufuk açıcı bir an yaşayan Dr. Tabiri, ABD'de ırkçılığın hâkim olduğu 1950'lerde NASA’da çalışan üç Amerikalı siyah kadın matematikçinin hikâyesini anlatan Hidden Figures filmini izlemeye gitti. “İzlerken tüylerim diken diken oldu” diyor ve olağanüstü matematik hesaplamaları uzay uçuşlarının başarısı için çok önemli olan Katherine Johnson'dan ilham aldığını ekliyor.

 

 

Kuantumun yol göstericisi

Şu anda FemAfricMaths kuruluşu aracılığıyla diğer Afrikalı kızları ve kadınları matematik hayallerinin peşinden gitmeleri için desteklemeye çalışan Dr. Tabiri, lise öğrencilerine yüz yüze ve çevrimiçi dersler veriyor. Ayrıca dünyanın dört bir yanından önde gelen kadın matematikçilerle yaptığı röportajları sosyal medyada paylaşıyor.

Öte yandan Gana'nın, Meksika'nın da desteğiyle, modern kuantum mekaniğinin keşfinin 100. yıldönümü olan 2025 yılının BM Uluslararası Kuantum Bilim ve Teknoloji Yılı (UN International Year of Quantum Science and Technology) ilan edilmesi önerisine öncülük eden Dr. Tabiri, kuantum bilimi ve teknolojisi üzerine çalışıyor. 

Kuantum biliminin geleceği için, “Şu anda avantajlar ve dezavantajlar, yaratılacak işler gibi pek çok konu konuşuluyor” diyen Dr. Tabiri, öğrencilerin bu alanla erken yaşlarda tanıştırmanın ilk adımı olarak bir “kuantum yol gösterisi” düzenlemeyi umuyor.

Yol gösterisinin ilk adımında, tatil günlerinde Aims Ghana'daki derslere katılan ortaokul öğrencisi kız çocuklarına ders verecek. UNESCO ile çalışan Dr. Tabiri, ayrıca önümüzdeki Temmuz ayında Afrika’nın farklı ülkelerinden yaklaşık 40 master öğrencisinin katılacağı bir haftalık ‘Kuantum Hackathon’da da ders verecek. 

Dr. Tabiri, “Çalışmalarınız şu an tanınmıyorsa, gelecekte bir gün tanınacaktır. Dolayısıyla gençlerimizi bu bir sonraki büyük devrim için konumlandırmamız çok acil” diyor. HABER MERKEZİ

 

* * *

İlk doktoralı kadın

Gana’da matematik dalında doktora derecesini alan ise Dr. Gloria Agyeiwaa Antwi Botchway’dir. 2024 yılında Gana Üniversitesi'nde doktorayı bitiren Dr. Gloria, cinsiyete dayalı tabuları yıktı ve erkeklerin uzun süredir egemen olduğu bu alanda genç kadın matematikçilere güç verdi.