Anastasia ve kayıp Anastasia

• Anastasia Kosmidou’nun ailesi mübadeleyle parçalandı. Teyzesi Anastasia, 4 yaşında kayboldu; adı Fatma Bazdan olarak değiştirildi, Müslümanlaştırdı. Kosmidou, en son 1955 yılında gördüğü kayıp teyzesi ve çocuklarını bulmak için yıllardır mücadele ediyor. 

Anastasia Kosmidou, Yunanistan’ın Seres şehrine bağlı Lithotopos köyünde yaşıyor. En son 1955 yılında gördüğü kendisiyle aynı adı taşıyan teyzesi Anastasia (Fatma Bazdan) ve çocuklarını arıyor. Teyzesini son görüşünde 12 yaşında olan Kosmidou’nun hayatı göçün, kayıpların ardındaki eksik yaşamın ve bekleyişin hikayesi.

Kosmidou’nun ailesi, Türk devleti ve Yunanistan arasında 1923'de Lozan Barış Antlaşması'na ek olarak yapılan Mübadele Sözleşmesi sonucu parçalandı. İki ülke anlaşmayla kendi yurttaşlarını ‘din’ esası üzerine tehcir ve zorunlu göçe tabi tutmuştu. Böylece Türkiye'den 1 milyon 200 bin Ortodoks Hristiyan ve Rum Yunanistan'a, Yunanistan 500 bin Müslüman ise Türkiye'ye sürülmüştü. Yunanistan'a sürülen Hristiyanların yaklaşık 250 bini Pontoslu Rumlardan oluşuyordu.

Anastasia’yı Fatma yapmışlar

Kayıp Anastasia'nın ailesi nüfus değişimiyle birlikte Samsun Bafra ilçesinden Yunanistan Seres'e göçertiliyor. Göç sırasında 4 yaşında olan Anastasia kayboluyor ve aile onu bulamadan yurtlarından apar topar gönderiliyor. Kayıp teyze yıllar sonra 1950'li yıllarda tekrar bulunuyor; Anastasia’nın ismi, ‘Fatma Bazdan’ olarak değiştirilmiş, Müslüman olmuş, evlenmiş ve 4 çocuğu olmuş. Ailenin uğraşları sonucu 1955 yılında Yunanistan'a gidiyor. 1 ay orada kalıyor ve ailesini, nerede kaldığını ve o gün nasıl kaybolduğunu anlatıyor. Vizesinin bitmesinin ardından Türkiye'ye dönüyor. Fakat ardından yaşanan 6-7 Eylül Pogromu, 1964'te İstanbul Rumlarının göçertilmesi ve Kıbrıs üzerinden artan Rum düşmanlığı ailenin arasına bir kere daha set çekiyor.

Kayıp teyzesiyle aynı adı taşıyan Anastasia Kosmidou ise teyzesinin en son 1955 yılında görüyor. Şimdilerinde 85 yaşında olan Kosmidou, yıllardır mübadelenin parçaladığı ailesini birleştirmeye çalışıyor. Ancak ailesi mübadeleden önce de çok zorluklar çekmiş. Babası İstiklal Mahkemesi tarafından tutuklanmış, ardından cezaevinden kaçıp yıllarca dağlarda yaşamış. Mübadele Sözleşmesi yapılınca köye dönüp ailesini göçe hazırlamaya başlamış.

Yunan olduğunu bilmesinler diye

Ailesi göç ettiği gün 4 yaşında olan teyzesi bir anda kaybolan Kosmidou, MA’dan Tolga Güney’e hikayesini şu sözlerle anlattı: "Tüm aile buraya gelmiş sadece annemin bir kız kardeşi orada kalmış. Annem onu çok aramış ama bulamamış. Ailem onu bulamadan vapurlara bindirilip, buraya gönderilmiş. Teyzem daha sonra, Yunan kimliğinden dolayı başına bir şey gelmemesi için arkadaşlarının onu buğdayların içine sakladığını söyledi.”

Uzun yıllar teyzesini aradıklarını aktaran Kosmidou, 1950’lerin ortasında Drama'dan Samsun'a kendi yakınlarını aramaya giden Yusuf isimli biri sayesinde teyzesine ulaştıklarını söyledi. Yusuf'un akrabalarını ararken Samsun'da teyzesine denk geldiğini kaydeden Kosmidou, "Yusuf, Yunanistan'da kimin yakınları kayıpsa adres toplayıp Türkiye'ye gitmiş. Annem de teyzemin adresini verdi. Yusuf Samsun'da kendi akrabalarını ararken, isimleri okuyor ve teyzemin aklına annesinin, babasının ve kardeşinin ismi geliyor. 'Bunlar benim ailem' demiş. Teyzem öyle bulundu. Annem çok sevindi, ağladı. Hemen harekete geçtik, o zaman Türkiye'ye gidip gelemiyorduk. Annem mektuplar yazdı, teyzem 1955'te buraya geldi, 1 ay kaldı. 3 erkek ve 1 kız çocuğu varmış. Erkek çocuklarının ismini unuttum Ali, Kemal ve Fikret olabilir aklımda öyle kaldı. Ama kızının ismi Düriye ve İzmir'de yaşıyormuş" dedi.

Tek fotoğrafın hüznü

Teyzesi Türkiye'ye döndükten sonra bir daha mektuplaşma olmadığını ve hiç görüşemediklerini ifade eden Kosmidou, "Teyzem bize adresiyle kendisi ve oğlunun bir fotoğrafını vermişti. O dönem Samsun'un merkezinde Madde Sokağı No: 31 adresinde oturuyormuş. Geçen senelerde teyzemi çok aradım ama bulamadım. Kendisi pazarda eşya satıyor, oğulları vapurda çalışıyormuş. Teyzemin tek fotoğrafını da onu bulabilirim derken kaybettim. Almanya'dan Yunanistan'a dönerken, yolda Türklerle karşılaştık. Samsun'da yaşadıklarını söylediler, bende hikayemi anlattım. Onlar da 'Biz de Samsun'da yaşıyoruz, onu buluruz' dediler ve teyzemin fotoğrafını onlara verdim. Ama bir daha onlarla da iletişime geçemedim ve teyzemin tek fotoğrafını da kaybettim. Çok pişman oldum" diye belirtti.

Onlar ailem, görenler haber versin

Teyzesinin muhtemelen artık hayatta olmadığını ama çocuklarına ulaşmak istediğini söyleyen Kostidou, "Bulunurlarsa çok sevineceğim. Yıllar sonra birçok insan akrabalarını buluyor. Teyzemin oğlunun bir fotoğrafı var belki tanıyan çıkar. Eğer yaşıyorlarsa anneleri onlara Yunanistan'a geldiğini burada akrabaları olduğunu anlatmıştır. Bugün bulunsa hemen oraya giderim. Çocuklarının çocukları da olsa onlar benim ailem. Bilenler, duyanlar, doğruyu bize aktarsınlar" şeklinde konuştu. İZMİR