• Grönland, Danimarka sömürgesi altındayken İnuit halkının çocukları ailelerinden koparılarak asimile edildi ve yetimhanelere yerleştirildi. 4 bin 500 kadın ve kız çocuğuna ise rızaları olmadan spiral takıldı. ‘Nüfus kontrolü’ adı verilen bu politikanın amacı İnuitlerin soyunu yok etmekti.

FELEKXAN SERHAT

Tarih 1950’yi gösterdiğinde Grönland'ın farklı köylerinden yaşları 5 ila 9 arasında yaklaşık 20 çocuk ailelerinden alınarak Danca öğrenmeleri için Kopenhag'a gönderildi. Çocuklar İnuithalkındandı. Amaç çocuklara anadillerini unutturarak asimile etmekti. Bunun için en parlak çocuklar seçildi.

Çocuklar Danimarka’da iki yıl kaldıktan sonra döndüler, ancak artık anadillerini unutmuşlardı, anne ve babalarıyla konuşamıyorlardı. Dahası köylerinde değil birkaç yıl daha eğitilmek üzere yetimhanelere yerleştirildiler. Zaman geçtikçe çoğu kayboldu, alkole yöneldi ve Nuuk şehrinin sokaklarında dilenmek zorunda bırakıldılar. Geride kalanlar ise Danimarkalılarla evlendi.

Korkunçtu, adaletsizdi

Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, Eylül 2022’de şu anda hayatta kalan o çocuklardan 6’sından kamuoyu önünde özür diledi. “Maruz kaldığınız şey korkunçtu; insanlık dışıydı,adaletsizdi ve kalpsizdi” dedi.

 

 

4 bin 500 kadın

1960-70’lere gelindiğinde ise Grönland, korkunç bir olaya daha sahne oldu. İnuit halkından 4 bin 500 kadın ve kız çocuğuna rahim içi araç (RİA) veya spiral takıldı. Bu rakam, o dönemde ülkede yaşayan doğurganlık çağındaki 9 bin kadının yaklaşık yarısına tekabül ediyordu. Kadınlardan ne izin istenmiş ne de bilgilendirme yapılmıştı. Ve kadınların çoğu 12 yaşındaydı, yani daha çocuktu.

1970 yılında doğurganlık oranları keskin bir şekilde düştüğü için kampanya "başarılı" olarak kabul edildi, ancak oran bundan sonra bir süre daha düşmeye devam etti. 1966’dan 74’e kadar geçen sekiz yıl içinde Grönland'ın doğurganlık oranı kadın başına yedi çocuktan 2,3'e düşmüştü.

Amaç her ne kadar Grönland'daki nüfus artışını durdurmak ve Danimarka'nın mali yükü önlemek olsa da, gerçek olan kadın ve çocuklar üzerinden bir halkı yok etmekti. Çoğu kadın yıllarca neden çocuk sahibi olamadığını anlamadı. Eylül 2022’de konuyu araştırmak üzere Danimarkalı ve Grönlandlı akademisyenlerden oluşan ortak bir komisyon kuruldu.

Göçertilen balıkçılar

Grönlandlı herkes bu iki trajik olayı bilir. Ayrıca 1970'lerde ekonomisi çöktükten sonra kıyı köylerinde yerlerinden edilen balıkçıların hikayesini de bilirler. Balıkçılar Nuuk’un ücra mahallelerine göçertildi.

Oldukça karmaşık olan Grönland-Danimarka ortak tarihi ardında iyileşmesi zor yaralar bırakmıştır. Grönland 1953 yılına kadar Danimarka sömürgesiydi. 1979 yılında özerklik kazandı, 2009 yılında ise yetkileri uluslararası ilişkiler ve savunma dışındaki tüm alanları kapsayacak şekilde genişletildi.

 

 

Sömürgeciliğin etkisi sürüyor

Beş yaşından bu yana Grönland'da yaşayan 48 yaşındaki Danimarkalı sosyolog RikkeOstergaard, şu anda Danimarkalılar-Grönlandlılar ilişkisi üzerine doktora tezi yazıyor. El Pais’e Danimarkalıları bir kesiminin İnuitleri hala küçümsediğini söylüyor ve şu iki örneği veriyor: “Birincisi; çocukken sınıfta birbirimizden ayrılırdık, Danimarkalılar ve Grönlandlılar. Bu artık yok. Ancak şu an çok sayıda Danimarkalı ebeveyn çocuklarını özel okullara gönderiyor ve bu da aynı ayrımı yaratıyor.

İkinci ise; bir zamanlar Danimarkalı memurların ve çalışanların Grönland'da çalışması gerektiğine dair bir kural vardı. Bu da aynı işi yapsalar bile daha fazla maaş almaları anlamına geliyordu. Bu kural kaldırılmıştı ama şimdi gizlice devam ediyor.”

Bağımsızlık ne zaman?

Grönlandlılar, yıllarca yaşadıkları haksızlıklar nedeniyle tam bağımsızlık talep ediyor. Ancak Danimarka, tıbbi bakım da dahil olmak üzere adanın sosyal sisteminin büyük bir kısmını desteklemek amacıyla yılda yaklaşık 600 milyon Avro (618 milyon Dolar) gönderdiği için bir kısmı talebe sıcak bakmıyor.

İspanya'nın dört katı büyüklüğünde 57.000 nüfuslu bu geniş ada, sağlık hizmetleri açısından önemli lojistik zorluklar barındırıyor. Nuuk'ta yüzden fazla yatağa sahip Reina IngridHastanesi ve ada geneline dört küçük sağlık merkezi bulunuyor. Uzak köylerden Nuuk'tatedaviye gelen hastalar uçak ya da hafif uçaklarla taşınıyor ve eğer ağır hastaysalar hava ambulansıyla getiriliyorlar. Tüm ayarlamalar Grönland tarafından yönetilir, ancak masraflar nihai olarak Danimarka devleti tarafından karşılanır. Dolayısıyla bu sistem bağımsızlık isteklerini geri plana atıyor. Hatta Grönland Başbakanı Mute Egede, geçtiğimiz günlerde düzenlediği bir basın toplantısında bağımsızlık için zaman çizelgesi sorulduğunda henüz bir tarih belirlenmediğini söyledi. Ada petrol, gaz, altın ve demirin yanı sıra elektrikli araba bataryaları ve rüzgar türbini yapımı için gerekli olan nadir mineraller bakımından zengin olsa da, bu kaynaklar Danimarka tarafından her yıl sağlanan milyonlarca dolarlık yardımın yerini alabilecek şekilde kullanılmamaktadır. Şu anda Grönland'ın ihracat gelirlerinin %95'i ülkenin ana endüstrisi olan balıkçılıktan gelmektedir.

 

* * *

Yıllar sonra dava açtılar

Mart 2024’te yaklaşık 150 Grönlandlı kadın, rızaları ya da bilgileri olmadan kendilerine spiral taktığı için Danimarka devletine dava açtı. Bunun insan hakları ihlali olduğunu belirterek 4.9milyon Euro tazminat talep etti. Geçtiğimiz Ekim 2023’te de 67 kadın devletin kendilerine tazminat ödemesini ya da yasal işlem başlatmasını talep etti, ancak hükümet harekete geçmedi.