• İktidarın getirmeye çalıştığı 'esnek çalışma modeli'nin işçilerin temel haklarını hedef aldığını belirten DİSK’li Asalettin Arslanoğlu, buna karşı örgütlenerek mücadele edilmesi gerektiğini söyledi. 

AKP-MHP iktidarı, İş Kanunu’na eklenmek istenen ve 2020’de gündeme gelen ancak tepkiler üzerine torba yasadan çıkarılan “esnek çalışma modeli”ni tekrar gündeme getirdi. Düzenleme işçi sınıfının kıdem tazminatı, ihbar hakkı, tazminat ve çalışma süreleri gibi temel haklarında kısıtlamalar içeriyor. Sendiklar da işçi kazanımlarını hedef alan düzenlemeye tepkili. 

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Marmara Bölge Temsilcisi Asalettin Arslanoğlu, milyonlarca işçi açısından büyük önem sahip yeni modele ilişkin MA'ya konuştu. Bu model ile çalışma saatlerinin 40 saate indirileceği ve işçilerin az çalışarak daha fazla kazanacağı algısının yaratılmaya çalışıldığını ifade eden Arslanoğlu, ancak temel hakların hedefte olduğunu belirtti. Güvencesiz çalışmanın arttırılmak istendiğini söyleyen Arslanoğlu, “Amaçları işverenlere hiçbir gerekçe veya somut delil göstermeden süreli iş sözleşmesi yapabilme yetkisi vermektir. Mevcut iş hukukuna göre bir işçi bir işe girdiğinde ve işverenle herhangi bir sözleşme yapılmamışsa bu durum süresiz iş sözleşmesi yapılmış gibi kabul edilir. Bu sayede işçi, çalıştığı her dönem için tazminat hakkı, ihbar hakkı ve kıdem tazminatı kazanır. Süreli iş sözleşmesinin temel farkı ise sözleşme süresinin bitiminde işverenin herhangi bir tazminat ödemeden sözleşmeyi tek taraflı olarak feshedebilir” dedi. 

 

 

İşverene sınırsız yetki

Var olan sistemde haksız yere işinden olan işçinin “işe iade” talepli dava açabildiğini, ancak yeni düzenlemeyle ortadan kalkacağını söyleyen Arslanoğlu, bununla da işverene sınırsız yetki veren bir sistemin oluşturulmak istendiğini ifade etti. Arslanoğlu, "Bu kuralsız bir düzen olup esneklikten ziyade işçiler için son derece katı bir düzen oluşturuyor. İşçilerin tüm güvencelerini ellerinden alarak onları sahipsiz bırakacak bir düzen getiriyor” şeklinde konuştu.

Bu saldırıya dur denilmeli

İşçilerin haklarını yok edecek düzenlemeye karşı örgütlenmesi gerektiğini ifade eden Arslanoğlu, şunları ekledi: "İktidar, işçilerin kıdem tazminatına göz dikmiş durumda. Kıdem tazminatı, geçmişte işçiler tarafından büyük mücadelelerle kazanılmış bir haktır ve bu hakka sahip çıkılması gerekiyor. İktidar, bu hakkı arkadan dolanarak, süreli iş sözleşmeleriyle ortadan kaldırmaya çalışıyor. İşçiler, bu düzenlemelere karşı sendikalar ve demokratik kitle örgütleri ile birlikte hareket etmeli ve bu saldırıya dur demelidir.” İSTANBUL

 

* * 

Türk ekonomisi daralıyor

Bir yandan savaş harcamaları, diğer yandan hamaset eşliğindeki israfla krizden çıkamayan Türk ekonomisi deralıyor.

En zengin yüzde 1’lik kesim servetin yüzde 40’ını alırken, yüksek enflasyon gelir adaletsizliği makasını daha da açıyor. The Economist, zenginlerin daha zinginleştiğini “Hafta içi bir öğleden sonra, İstinye Park AVM’de butikler zarif bir şekilde hareketleniyor. Şehrin Michelin yıldızlı restoranları aylarca dolup taşıyor ve yat limanları dolu. Türkiye’nin en büyük şehrinde, lüks malların tüketimi artarken, şaşırtıcı bir servet patlamasının belirtileri her yerde görülüyor. Zenginler daha da zenginleşiyor: Türkiye’de ultra zenginlerinin (30 milyon dolar veya daha fazla servete sahip olanlar) sayısı 2022 ile 2023 arasında yüzde 10 arttı” şeklinde örneklendirdi. Dar ve orta gelirli kesimin gelirindeki artışın “kağıt üzerinde” olduğuna dikkat eden The Economist, eriyen satın alma gücünün ve nominal ortalama ücretlerin son yıllarda düştüğü; Merkez Bankası’nın faizi yüzde 50’de tuttuğu, asgari ücret başta olmak üzere maaşlarda zamların sona erdiği ve kiraların da artmaya devam ettiği hatırlatıldı. Haberde kaynak gösterilen UBS’nin 2024 Küresel Servet Raporu’na göre Türkiye’de milyoner sayısında gelecek yıl yüzde 43’ü bulan artış bekleniyor.

Üretim düştü, işsizlik arttı

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in göreve gelmesinin, Merkez Bankası (TCMB) yönetiminin değişmesinin ve yeni ekonomi politikasına geçilmesinin üzerinden bir yılı aşkın süre geçti. Sıkı para politikası finansmana erişimde problemler yaratırken bu dönemde sanayi üretimi sert düştü ve geniş tanımlı işsizlikte tarihi bir artış gerçekleşti. TÜİK verilerine göre; Haziran'da sanayi üretimi aylık yüzde 2,1; yıllık yüzde 4,7 azaldı. Aynı dönemde ihracat miktarı yıllık yüzde 8 azaldı. Otomotiv üretimi ise yılın ilk 7 ayında döneminde yüzde 5 daraldı.

Mevsimsellikten arındırılmış Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE-MA), Ağustos 2024'te bir önceki aya göre 0,7 puan azalarak 98,0 seviyesinde gerçekleşti. Böylece reel kesim güveni, Aralık 2022'den bu yana en düşük seviyeye geriledi. Mevsimsellikten arındırılmamış Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE) bir önceki aya göre 1,8 puan azalarak 98,5 seviyesinde gerçekleşti. 

İmalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış Kapasite Kullanım Oranı (KKO-MA), bir önceki aya göre 0,2 puan azalarak yüzde 75,7 seviyesinde gerçekleşti. Mevsimsel etkilerden arındırılmamış Kapasite Kullanım Oranı (KKO), bir önceki aya göre 0,5 puan azalarak yüzde 75,4 seviyesinde gerçekleşmiştir

Ekonomi politikasının sonuçları istihdamda da kendini gösterdi. Türkiye ve Kuzey Kurdistan'dan çalışabilir 65,9 milyon kişinin sadece 22,8 milyonu kayıtlı ve tam zamanlı istihdamda. 2. çeyrekte geniş tanımlı işsiz sayısı 10 milyon 890 bini buldu.

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi  (BETAM) ekonomistlerine göre; Türkiye ekonomisinin 2024 yılının ikinci çeyreğinde yıllık bazda kıyasla yüzde 0,6 çeyreklik bazda yüzde 0,7 daralma bekleniyor.

 

* * *

Veriler yalan söylemiyor

AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep T. Erdoğan, Bitlis’te toplu açılış töreninde, ekenomik tabloyla ilgili yine hamaseti tercih etti, ancak veriler, gerçeği tüm açıklığıyla gösteriyor.

AKP iktidara geldiğinde dolar/TL 1,61 idi, bugünse 35 lirayı zorluyor. 2002’de çeyrek altın 22 liraydı, bugün 4 bin 423 lira. 2002’de asgari ücretli maaşıyla 6,5 çeyrek altın alabiliyorken, bugün 3,9 çeyrek altın alabiliyor. 2002’de en düşük emekli maaşıyla emekli 8,5 çeyrek altın alabiliyorken, bugün 2,5 çeyrek altın alabiliyor. Kredi borçları, icra dosyaları kat kat arttı. 2002’de toplam icra dosya sayısı 6 milyonken bugün 23 milyon. 2002’de yüzde 29 olan enflasyon, bugün TÜİK’e göre yüzde 61, ENAG'a göre ise 100'ün üstünde. 2002'de 25 kuruş olan ekmek bugün 10 lira; 2002'de dana eti 9 lirayken bugün 600 lira civarında.

2023 Küresel Organize Suçlar Endeksi'nde Avrupa’da ilk sırada, dünyada 3. sırada yer aldı. Türkiye ilk kez iki defa olmak üzere gri listeye girdi. Türkiye, 2023’te yolsuzluk endeksinde 180 ülke arasında 115. sırada yerini aldı.

Dünya Demokrasi Endeksi'ne göre; Türkiye, demokrasisi olmayan ülkeler arasında 103. sırada. Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nde 180 ülke arasında 165. sırada yer alabildi.

Hukukun Üstünlüğü Endeksi'ne göre; Türkiye, 142 ülke arasında 117. sırada.

2023 Dünya Vergi Eşitsizliği Endeksi'nde Türkiye, 161 ülke arasında 114. sırada yerini aldı.

 

* * *

Döviz psikolojik eşiği aştı

Döviz kurları, yukarı yönlü tırmanışını sürdürüyor. Dolar/TL 34 lirayı aşarken; euro/TL ise 38 seviyesini geçti. Cuma günü kapanışta 33,90 civarında seyreden Dolar/TL yeni haftaya yüzde 0,35 değer kazancıyla başladı. Saat 11.05 itibarıyla dolar/TL kuru 34,02 ile tüm zamanların en yüksek seviyesini gördü. Geçtiğimiz hafta 37,98 civarına ulaşarak zirve tazeleyen euro/TL ise aynı dakikalarda 38,08 seviyesiyle rekor kırdı.

 

* * *

Taş ocağı protestosuna gözaltı

İstanbul’un Sultangazi ilçesine bağlı Cebeci Mahallesi sakinleri, bölgede bulunan taş ocakları nedeniyle yaşadıkları zorluklara dikkat çekmek için eylem düzenledi. Yurttaşlar, Sultangazi Belediyesi’ne doğru yürüyüşe geçti; polis barikatını aşarak, Selçuklu Bulvarı'nın girişinde yolu trafiğe kapattı. Yol üzerinde bekleyerek kamyonların çıkışını engelleyen yurttaşlara, polis saldırdı. Yurttaşlar, polislere pet şişe atarak tepki gösterdi. Polis, çok sayıda kişiyi gözaltına aldı.