56 ülkede çatışma

Ekonomi ve Barış Enstitüsü (IEP) 2024 yılı Küresel Barış Endeksi açıklandı:

• İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki en yoğun çatışma dönemine girildi. 2024 yılının ilk yarısında 97 ülke barışçıl siyasetten uzaklaştı. 92 devlet kendi ülke sınırları dışındaki çatışmalara dahil olarak küresel çatışmanın içine çekildi. Şu anda dünyanın 56 ayrı bölgesinde çatışma yaşanıyor.
• Balkanlardaki çatışmaların ardından durulan ve Dünyanın en barışçıl bölgesi kabul edilen Avrupa kıtasında ise her dört ülkeden üçü 2023 yılı bütçesinde orduya yatırım yapmaya ve silahlanmaya daha fazla kaynak ayırmaya başladı.

Avustralya merkezli Ekonomi ve Barış Enstitüsü (IEP) tarafından hazırlanan Küresel Barış Endeksi'nin (GPI) 18. baskısı dünyanın bir yol ayrımında olduğu uyarısında bulundu. Rapora göre dünya genelinde küresel çatışma sayısı 56'ya çıkarak İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. 2024'te 97 ülke barışçıllık açısından endekste gerileyerek kötüleşti; bu sayı raporlamanın başladığı 2008'den bu yana tüm yıllardan daha fazla. Savaşlar da daha uluslararası hale geldi ve 92 ülke kendi sınırları dışındaki çatışmalara dahil oldu. 

Savaş için çalışıyorlar

IEP kurucusu ve İcra Kurulu Başkanı Steve Killelea, “Geçtiğimiz on yılın dokuzunda barışçıllık azaldı. Rekor sayıda çatışmaya, askerileşmede artışa ve uluslararası stratejik rekabette yükselişe tanık oluyoruz” diyerek şöyle devam etti: “Dünya genelinde hükümetlerin ve işletmelerin, çok sayıdaki küçük çatışmayı daha büyük krizlere dönüşmeden çözme çabalarını yoğunlaştırmaları zorunluluk haline geldi.” 

En huzursuzu İsveç

Avrupa en barışçıl 10 ülkeden yedisine ev sahipliği yaparken, bölgedeki 36 ülkeden 23'ü daha az barışçıl hale geldi. Tarafsızlık politikasını NATO üyeliğine kurban eden, NATO'nun en yeni üyesi İsveç, Avrupa'daki en dramatik düşüşü yaşayan ülke olarak çatışmalara kapı araladı. İsveç 22 sıra gerileyerek 39. sıraya düştü ve 2008'den bu yana en düşük huzur seviyesine geriledi. 2024 yılında küresel olarak, dünyanın dokuz bölgesinden sekizi daha az barışçıl hale geldi. Rusya ve Avrasya geçtiğimiz yıl ortalamada iyileşme gösteren tek bölge olurken, şimdi durum hem Rusya hem de Ukrayna için Avrupa’nın silahlanma yarışına başlaması ile kötüleşti.

Avrupa’nın 30 ülkesi barıştan uzaklaştı

Rusya-Ukrayna savaşı Avrupa'nın askeri harcama düzeyini ve savaşa hazırlık durumunu yeniden değerlendirmesine yol açtı. 39 Avrupa ülkesinden 30'u geçtiğimiz yıl bu alanda bir gerileme kaydetti. Steve Killelea, "İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin üzerinden 80 yıl geçti ve mevcut krizler, dünya liderlerinin bu çatışmaların çözümüne yatırım yapmaları için bir aciliyetin altını çiziyor" dedi. Rapora göre, 91 ülkede askerileşme artarak önceki 15 yıldaki eğilimi tersine çevirdi ve artan küçük çaplı çatışmalar gelecekte büyük çaplı çatışma olasılığını artırdı.

Dronelar ve sonsuz boğazlaşma

Çatışmaların karakterindeki karmaşıklık ve küreselleşmesi, kalıcı çözümlere ulaşma olasılığını azaltarak Ukrayna ve Gazze'de olduğu gibi "sonsuza dek sürecek çatışmalara" yol açtı. Silahlı çatışmalar da askeri teknoloji ve artan jeopolitik rekabetin bir sonucu olarak değişiyor. İnsansız hava aracı kullanan devlet sayısının 16'dan 40'a yükselmesiyle (2018-2023 yılları arasında yüzde 150'lik bir artış) savaş teknolojisi, devlet dışı grupların ya da daha küçük ve daha az güçlü devletlerin çatışma çıkarmasını kolaylaştırdı.

En barışçıl İzlanda, en savaşkan Yemen

İzlanda, 2008'den bu yana koruduğu konumla en barışçıl ülke olmaya devam ediyor; onu İrlanda, Avusturya, Yeni Zelanda ve ilk beşe yeni giren Singapur izliyor. Yemen, dünyanın en az barışçıl ülkesi olarak Afganistan'ın yerini aldı. Bunu Sudan, Güney Sudan, Afganistan ve Ukrayna takip ediyor.

Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) en az barışçıl bölge olmaya devam ediyor. Dünyadaki en az barışçıl on ülkeden dördüne ve ilk iki sıradaki en az barışçıl ülkeye (Sudan- Yemen) ev sahipliği yapıyor.

Dört ayda 47 bin ölüm

Raporun işaret ettiği ölüm istatistikleri vahşet düzeyinde. 2023 yılında çatışmalara bağlı 162.000 ölüm kaydedildi. Bu, son 30 yıldaki en yüksek ikinci ölüm oranı oldu; Ukrayna ve Gazze'deki çatışmalar ölümlerin neredeyse dörtte üçüne neden oldu.

Savaşın insani maliyeti de rekor seviyelere ulaştı. 2024'ün ilk dört ayında küresel çatışmalar sonucunda 47.000 kişi hayatını kaybetti. Bu yılın geri kalanında da aynı oran devam ederse, 1994'teki Ruanda Soykırımı’ndan bu yana en yüksek çatışma ölümleri gerçekleşmiş olacak. 

Ekmeğe değil, silaha para!

Rapora göre çatışmalardan kaynaklanan ekonomik kayıplar da korkunç boyutlarda. Şiddetin küresel ekonomik etkisi 2023 yılında 19,1 trilyon dolar ya da kişi başına 2.380 dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam, büyük ölçüde çatışmalardan kaynaklanan gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) kayıplarındaki yüzde 20'lik artışa bağlı olarak 158 milyar dolar. Steve Killelea sözkonusuydu durumu şu sözlerle yorumladı: "Çatışmalar küresel ekonomiyi olumsuz etkiliyor ve çatışmalardan kaynaklanan iş riski hiç bu kadar yüksek olmamıştı, bu da mevcut küresel ekonomik kırılganlıkları artırıyor.”

Fitnenin ay-yıldızı 

Ortadoğu ve Kuzey Afrika’yı içeren MENA bölgesinde, çevresine ürettiği İHA-SİHA türü silahlar ve desteklediği terörist gruplarla çatışma ihraç eden Türkiye, 163 dünya ülkesi arasında 139. sıra da yer alıyor. Suriye, Irak, Sudan, Etiyopya, Libya’da asker bulunduran Türkiye kendi sınırları dışındaki çatışmalara katılan güçlerden en öne çıkanı. Sahra Altı Afrika (Sahel) ülkeleri ile Etiyopya ve Sudan, Somali’ye SİHA tedarikçisi olan Türk devleti, BM verilerinde yaşanan sivil ölümlerde de rol oynuyor. Çad, Eritre, Kamerun ve Meksika’nın da altında yer alan Türkiye için rapor özel bir bölüm ayırmadı. HABER MERKEZİ