Amed'de 4 ayda 450 iş yeri kapandı

• Amed’de son 4 ayda 450 işletmenin iş yeri kapandı, son 10 yılda kentteki bakkal sayısı 6 bin 500’den 2 bin 400’e düştü. Diyarbakır Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı Alican Ebedinoğlu, “Esnaf kredisini ödeyemedi ve birçok esnaf bankalarda sabıkalı durumda” dedi.

YILMAZ KAYA/AMED

Türkiye’de yaşanan ekonomik krizin faturası en çok Kürdistan’daki esnafı vurdu. Amed'de 42 meslek odası ve 60 bin üyeden oluşan kentin en büyük sivil toplum örgütü Diyarbakır Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği’nin (DESOB) Başkanı Alican Ebedinoğlu, çıkarılan teşvik yasası ve destek paketlerine rağmen kent sanayisinin gelişemediğini söyledi. Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesi’ndeki istihdam sayısının 13 bin olduğunu, esnaf ve sanatkarların ise 100 bine yakın istihdam sağladığını ifade eden Ebedinoğlu, “Esnaf ve sanatkar hem ekonominin en büyük lokomotifidir hem de istihdamı yaratan en büyük kesimden biridir. Sosyal bir devletin en büyük sorumluluğu kendi vatandaşına istihdam yaratmaktır ama o görevi esnaf yüklenmiş durumda. Yıllardır dile getirmemize rağmen aynı sorunları yaşadık, yaşıyoruz” diye konuştu. 

Esnaf hak ettiği desteği alamadı

Tüm zorluklara karşın “esnafın hem elini hem gövdesini taşın altına koyduğunu” vurgulayan Ebedinoğlu şunları söyledi: “Pandemiye ve ekonomik krize rağmen, esnaf istediğimiz ölçüde desteklenmedi. Mesela birçok holding sahibi şu an (batı illerinde de öyle) vergi bile ödemiyor ama esnaf vergisini ödüyor. Bölgeler arasında büyük bir ekonomik dengesizlik var. Bu dengesizliğin ortadan kalkması için ‘kuluçkadan büyütmeniz, küçüğü büyütmeniz lazım’ diyoruz. Sanayi gelişemedi. Çünkü pazarlardan, limanlardan ve hammaddeden uzağız. Ancak tarım ve hayvancılık bölgesiyiz. Bu alanlarda yan sanayi geliştirebilirsiniz. Küçük işletmeleri destekleyebilirsiniz. Bu teşviklerin enerji desteğini, vergi desteğini, SGK ve BAĞKUR prim desteğini esnafa vermiş olsaydınız bu bölgede istihdamı daha çok büyütürdünüz. Bizim alamadığımız en büyük desteklerden biri budur. Esnaf teşvik paketlerinde yer almadı. Pandemi süreci ve ekonomik krizden sonra yaşanan bu artışlardan, piyasanın dengesizliğinden dolayı tarihin en ağır tahribatıyla karşı karşıya kaldık.”

Yüzde 50 kapasiteyle çalışıyorlar

Zamlardan ve ekonomik darboğazdan özellikle hizmet sektörünün etkilendiğini, 1 Ocak-30 Nisan tarihleri arasında 450 işyerinin terkini verdiğini belirten DESOB Başkanı Ebedinoğlu “Özellikle hizmet sektörü büyük sıkıntılar çekti. Lokanta, kafeterya, restoran gibi istihdam alanı yaratan sektörler darbe yedi. Bunların tümü şu anda açık olsa bile fiyatların artmasıyla eskisi gibi insanlar gidip oturamıyor. İşletmeler maalesef yüzde 50 kapasiteyle  çalışıyor” dedi. 

Esnaftan vergi alınmamalı

Son iki yılın vergisinin esnaftan alınmaması gerektiğini ifade eden Ebedinoğlu beklentileri şöyle sıraladı: “BAĞKUR prim borçlarının en az yüzde 50’sini bu süreçte devletin ödemesi gerekiyordu. SGK’lı çalışanlar için yine yüzde 50’sinin devlet tarafından karşılanması gerekiyordu. Uzun vadeli en az iki yıl ödemesiz, beş yıllık bir kredinin verilmesi gerekiyor. Paranın değeri düştü artık, kişi başına en az 300 binlik bir paket açılması lazım.”

Bankalarda sabıkalı durumda

Destekler verilince de mutlaka sicil affının çıkması gerektiğini belirterek “Çünkü bu zor süreçlerde esnaf kredisini ödeyemedi ve birçok esnaf bankalarda sabıkalı durumda” diyen Ebedinoğlu ekledi: “Ne kadar destek verilirse verilsin sicil affı çıkmadan, banka sabıkalara bakarak birçok esnafa kredi vermiyor. Sicil affı çıktıktan sonra bu destekler verilirse belki esnaf bu sürecin üstünden atlatabilir." 

Esnafın sadece 3'te 1'i kredi alabildi

Pandemi sürecinde 25 bin liralık faizsiz krediye 12 bin 600 esnafın başvurduğunu ancak bunlardan sadece 4 bin 600'ünün kredi alabildiğini kaydeden Ebedinoğlu şöyle devam etti: "Yani 3’te 1’i. Bir de teminat sorunu var. Yıllardır söylüyorum bankalar burayı risk bölgesi olarak görüyor. Sadece hesap değil, ticaretinde de öyle zirai kredisinde de öyle. Yani bu bakış açısının bir an önce bankalar üzerinde değişmesi lazım. İşletmeler krediyle büyür. Banka risk bölgesi olarak görüyor ve o krediye ulaşamıyor. Kredi alamayınca ya işletmeyi kapatıyor ya da başka bir yere göç ediyor ve orada iş yeri açıyor. Bu durumu yaşayan birçok esnafımız var. 450'nin üzerinde kapanan iş yeri var. Bu rakamlar her gün artıyor. Bu sayılar bize müracaat edenler. Bir de borcu olup daha kapanmasını vermeyen esnaflar var. Kapanan işletmelerin yüzde 60’ı hizmet sektörü.”

On binlerce insan son 2 yılda işsiz kaldı

Bölgede market zincirlerin de küçük esnafı olumsuz etkilediğini belirten Ebedinoğlu, "On yıl önce bizim ilçeler hariç bakkallar, bayiler, odamızın üye sayısı yaklaşık 6 bin 500’dü, şu anda 2 bin 400’e indi. On yılda zincir marketlerin etkisi ne kadar büyük. Buradaki zincir marketlerin hiçbirinin vergisi burada ödenmiyor. Vergiler kent ekonomisine yansımıyor. Günlük sıcak parayı alıp götürüyorlar. Bununla ilgili bir yasal düzenleme gelmediği için bu tür sektörler etkileniyor. Şimdi esnaf burada o işletmeyi açık tutmak için bir de dediğim gibi istihdamı yaratmak için mücadele ediyor. Bu krizden dolayı elemanını işten çıkarmak zorunda kalan esnaf vicdan azabı çekiyor. On binlerce insan son iki yılda işsiz kaldı" dedi.