Önce kitapları yaktılar

• Almanya’da 90 yıl önce Nazi rejimi tarafından on binlerce kitap meydanlarda ateşe verildi. Sadece Opera Meydanı’nda 20 bin kitap yakıldı. Almanya Kültür ve Medya Bakanı Claudia Roth aynı meydandaki etkinlikten "Edebiyat demokrasinin sesidir" diye seslendi.

HAKAN TÜRKMEN/BERLİN

Nazilerin 1933 yılında iktidara gelmesi ile Hitler, Alman değerlerine karşı çıkanlara hayır hareketi başlatır. Berlin’de 10 Mayıs 1933’de Alman Nasyonal Sosyalist Öğrenciler Birliği’nin organizasyonuyla 70 bin kişi toplanır Opera Meydanı’nda. Nazi düşmanı olarak görülen, 'Alman olmadığına kanaat getirilen' sosyalist, pasifist ve Yahudi yazarlara ait 20 bin kitap yakılır. Kitapları yakılanlar arasında Bertolt Brecht, Karl Marx, Ernest Hemingway, Stefan Zweig, Clara Zetkin, Alfred Döblin, Erich Kästner, Erich Maria Remarque, Anna Seghers ve Kurt Tucholsky de vardır. Hitler’e uymayan, Alman edebiyatının önde gelen eserleri haftalarca meydanlardaki odun yığınlarıyla ateşe verilir.

Edebiyat demokrasinin sesidir

O günün Opera bugünün Bebelplatz’ında kitapların yakılmasının 90. yılında bir etkinlik organize edildi. Etkinliğe katılan Almanya Kültür ve Medya Bakanı Claudia Roth, kitapları yakılanlardan biri olan Alman şair Heinrich Heine’nin "Bugün kitap yakanlar, yarın insanları da yakar" sözünü hatırlatarak, "Binlerce kitap yandı ardından insanlar. Bugün burada farklı halklardan sanatçı ve yazarlarla o günü anıyoruz" dedi. Demokraside edebiyatın ve kitapların önemine vurgu yapan Roth, "90 yıl önce kitaplar Naziler için açıkça tehlikeli olduğu için Bebelplatz’da ve Almanya’nın diğer yerlerinde yakılmaya başlandı. Söz, edebiyat, kitap, otoriteler, diktatörler ve otokratlar için tehlikelidir. Kitaplar ve edebiyat demokrasinin sesidir" diye konuştu.

Bu zihniyetin günümüzde hala devam ettiğine de işaret eden Roth, "Ukraynaca kitaplar Ukrayna’da yakıldı. İran’da tutuklu sanatçılar, yazarlar var. Türkiye’de şu anda yazılanlara ve yazarlara sürekli baskı uygulanıyor" dedi.

 

 

Direnenler hep oldu

Etkinliğin konuşmacıları arasında sürgünde bulunan Kürt yazar Meral Şimşek ile Fars yazar Nasır Nadeem de vardı. "Sanatın gücünden korkanlar her yüzyılda baskı ve sindirme politikalarına devam ediyor" diyen Şimşek, "Çünkü insanlık tarihinden bu yana tüm baskıcı sistemler, sanatın onları yenebilecek en büyük silah olduğunun farkındalar. Tıpkı 90 yıl önce bu meydanda kitapları korkuyla yok edenlerin bildikleri gibi" diye konuştu. "Onlar da kelimelerin tılsımının bilincinde" diyen Şimşek, "İnsanlık tarihi boyunca buna karşı direnenler oldu ve yeryüzü insanlığın hak ettiği şekilde güzelleşene kadar bu mücadeleye devam edenler olacak" diye ekledi.

Kelimelerimizle var olacağız

Afganistan’daki baskılara dikkat çeken Nasir Nadeem ise Taliban yönetimiyle yazarlara cezaevi ya da sürgün yolunun açıldığını vurguladı. "Taliban, edebiyatçı, gazeteci ve düşünürü cezaevlerine atarak yahut katlederek susturmaya çalıştı" diyen Nadeem, "Bizler sözcüklerimizle, kelimelerimizle var olmaya devam edeceğiz" diye konuştu.

Gün boyu devam eden etkinlik, yazar, şairlerin yakılan eserlerinden okumalar ile devam etti.

Sürgün Ülkesi Almanya

Berlin’de kitapların yakılmasının 90. yılı vesilesiyle Berlin Pen tarafından düzenlenen "Sürgün Ülkesi Almanya" başlıklı panele ise Almanya’daki göçmen yazarlar konuk oldu. Kürt yazar ve şair Meral Şimşek, Suriyeli yazar ve muhalif Yassin al-Haj Saleh ile Rus yazar ve gazeteci Fliip Dzyadko’nun katıldığı panelin moderatörlüğünü ise Berlin Pen Sözcüsü Deniz Yücel yaptı. Panelde yazarlar sürgün deneyimlerini ve ülkelerindeki baskıları aktardı. Ardından eserlerinden kendi ana dillerinde okumalar yaptılar.

Fliip Dzyadko, Putin ve savaş karşıtı yazdığı yazılardan dolayı ülkesini terk etmek zorunda kalmış.

Yassin al-Haj Saleh, 1980 ve 1990 yıllarında Suriye'de 16 yıl hapis yatan Suriyeli yazar. Çağdaş İslam ve kültür üzerine kitaplar yazmış. Suriye’de muhalif yazılar yazmasından dolayı ağır işkencelere maruz kalmış. Irak’ta DAİŞ tarafından suikaste uğramış ve eşini kaybetmiş. Ardından Türkiye’ye ve sonrasında Almanyaya sürgüne gelmiş.

Kürt yazar ve şair Meral Şimşek ise Türkiye’de yazdığı roman ve şiirlerinden ötürü aldığı cezalardan dolayı sürgünde bulunuyor.