Têr, Çîx ve koçerler

• Şırnak’ta havaların ısınmasıyla birlikte koçer kadınlar, 6 ay kalacakları yüksek yaylalara çıkmak için hazırlıklarını tamamladı.

Havaların ısınmasıyla Koçerler yaylalara çıkmaya hazırlanıyor. Koçerlerin yaylalarda sonbahara kadar kalması beklenirken, Şırnak’ın İdil ilçesine bağlı Turgut Özal Mahallesi’nde ise kadınlar yaylaya çıkmak için hazırlık yapıyor. 

Mahallede yaşayan 80 yaşındaki Fatma Geçgel, yaylada çadırların etrafını sarmak için kullanılan kamış hasırı (çîx) hazırlarken, Hatice Tatlı (85) ise yaylada kadınların sıklıkla çocuklarını ve sütü taşımak için kullandığı heybeleri (Têr) yaparak hazırlıklarını tamamladı. Koçer kadınlar, yıllardır bu kültürü yaşattıklarını ifade etti. 

 

 

Biz koçeriz

Çîx yapan Fatma Geçgel, yayla ihtiyaçlarını kendi el emeği ile hazırladığını ifade etti. Geçgel, yıllardır çîx yaptıklarını belirterek, “Bir kültürdür. Biz koçeriz ve elimizden ne geliyorsa kendimiz yapıyoruz. Çîx işini de hem evde kalan çocuklarımız için hem de yaylada kullandığımız çadırların etrafını sarmak için yapıyoruz. Yapılışı uzun yıllara dayanıyor. Çok zahmetli bir iştir” dedi.

Geçgel, çîxin yapılışı şu şekilde anlattı: “İlk olarak teşî ile yünü eğiriyoruz. Daha sonra bu yünü taşlara bağlayıp birleştiriyoruz. Önemli görevi taşlar üstleniyor. Eğer ki taşlar olmazsa olmaz. Bu kamış hasırı her yerde bulunmaz. Bunları biz Hespist ovasından alıyoruz. Kimileri süsleme de yapıyor. Yapmak isteyen nakışta yapıyor. Biraz tercihe bağlı. Havaların ısınmasıyla ve yaylaya hazırlık için yapıyoruz. Ben hem çocuklarım için hem de yayla için yapıyorum. Yapılışı çok zahmetli ve emek istiyor. Yapan kişilerin sayısı ne kadar fazla ise o kadar çabuk bitiyor. O şekilde daha çabuk bitiyor. Ama şimdi ben tek başıma yapıyorum. Yeni nesil yapmasını bilmiyor. Çok eski bir gelenek. Şimdi biz de bu yaşımızda elimizden geldiği kadar yaşatmaya çalışıyoruz." 

Kaybolmak üzere

Geçgel, bu kültürün yaşatılması gerektiğini kaydederek, “Şimdi bu kültür yok olma ile karşı karşıya. Çünkü şimdi sadece koçer kadınlar yapıyor. Bugüne kadar getirdiğimiz bu kültürün kaybolmasını istemiyoruz. Biz kadınların çocuklarımıza ve yeni nesillere bunu aktarmamız gerekiyor” diye belirtti. 

 

 

Hatice têr yapıyor

Koçer kadınların olmazsa olmazlarından olan têri yapan Hatice Tatlı da, têr yapmanın emek isteyen bir iş olduğunu aktararak, “Biz de her yıl havaların ısınmasıyla yaylaya gidiyoruz. Yaylada işimizi gören eşyalardan biri de têrdir. Bugüne kadar onlarcasını yaptım. Hepsini de kendimizle götürüyoruz" diye konuştu.

ZEYNEP DURGUT - MA/ŞIRNEX