Wall Street, 2.5 trilyon dolar kaybetti

• ABD Başkanı Donald Trump’ın yüksek tarifelerle başlattığı yeni ticaret savaşı, küresel piyasalarda deprem etkisi yarattı. Wall Street’te 2.5 trilyon dolar buhar olurken, Avrupa ve Asya borsalarında da sert düşüşler yaşandı. 
• Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, yüzde 20’lik AB tarifelerini “şiddetli ve temelsiz” olarak nitelendirdi ve AB'nin misilleme yapmak için 'hiçbir şeyi göz ardı etmemesi gerektiğini' belirterek, yatırımların durdurulmasını istedi. 

ABD Başkanı Donald Trump'ın 2 Nisan'da duyurduğu kapsamlı gümrük tarifeleri, küresel finans piyasalarında büyük çalkantılara neden oldu. ABD'nin en büyük şirketlerinin piyasa değerinden yaklaşık 2,5 trilyon dolar silinirken, Avrupa ve Asya borsaları da sert düşüşler yaşadı. Ekonomistler, uygulamaların küresel bir durgunluk riskini artırdığını belirtiyor.

Dünya ekonomisi yeni bir kriz dalgasıyla sarsıldı. Donald Trump’ın “kurtuluş günü” olarak adlandırdığı yeni tarifeleri yürürlüğe koymasıyla birlikte, küresel borsalarda büyük bir çöküş yaşandı. ABD borsalarında toplam 2.5 trilyon dolarlık değer kaybı görülürken, bu dalga Asya ve Avrupa piyasalarına da hızla yayıldı.

Trump’ın yüzde 10 ile yüzde 50 arasında değişen gümrük tarifeleri,yalnızca Çin gibi geleneksel rakipleri değil, Kanada, AB ülkeleri ve Güneydoğu Asya’daki müttefik ülkeleri de hedef aldı. Uygulamalar, ABD'nin 1930’lardan bu yana gördüğü en yüksek ortalama tarifeler olarak kayda geçti.

Wall Street’te kara gün

ABD’de Nasdaq endeksi yüzde 5.97, S&P 500 yüzde 4.8, Dow Jones ise yüzde 3.9 oranında değer kaybetti. Apple ve Nvidia gibi dev teknoloji şirketleri yalnızca bir günde toplam 470 milyar dolar değer yitirdi. Apple hisseleri yüzde 9.5 düşerken, Microsoft, Dell ve HP gibi şirketlerde de sert satışlar görüldü. Özellikle üretim zincirleri Çin ve Güneydoğu Asya’ya uzanan firmalar, tarifelerden doğrudan etkilendi. Nike, Adidas ve Puma gibi şirketlerin hisseleri de geriledi.

Brent ham petrolü, Perşembe günü yaşanan büyük kayıpların ardından dgün yüzde 1,1 daha düşerek üç haftadan uzun bir sürenin en düşük seviyesi olan varil başına 69,40 dolara geriledi. Bu, talebin yavaşlayacağı yönündeki korkuların bir sonucu.

Trump'ın ABD'nin ilaç şirketlerine yönelik gümrük vergilerinin hala değerlendirildiğini söylemesinin ardından Hindistan'daki ilaç şirketlerinin hisseleri de düştü. NSE Nifty Pharma Endeksi Cuma günü yüzde 6'dan fazla düştü ve Mart 2020'de Covid salgınının başlamasından bu yana en büyük düşüşüne doğru ilerliyor. Hindistan'ın ilaç ihracatının yüzde 55'i Avrupa ve ABD'ye yapılıyor.

Dolar güvenli liman özelliği

ABD dolarının da sert darbe aldığı kriz ortamında, para birimi yüzde 2.2 düşerek son 6 ayın en düşük seviyesine geriledi. Deutsche Bank Döviz Araştırmaları Başkanı George Saravelos, “Doların güvenli liman olma özelliği zedeleniyor” uyarısında bulundu.

Karşı hamle hazırlığı

Trump’ın tarifeleri, başta AB ve Çin olmak üzere pek çok ülkede sert tepkilere yol açtı. Çin, uygulamaları “tek taraflı zorbalık” olarak niteledi. Çin Maliye Bakanlığı, 10 Nisan'dan itibaren tüm ABD mallarına yüzde 34 gümrük vergisi uygulayacağını duyurdu. AB ise 417 sayfalık misilleme tarifeleri listesi hazırlayarak, et, süt ürünleri, motosikletler ve müzik aletleri gibi birçok ABD menşeli ürüne vergi getirmeye hazırlanıyor.

Macron'dan 'durduralım' önerisi

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, bu hamleyi 'acımasız' ve 'temelsiz' olarak nitelendirdi ve Amerika'da gelecekteki Avrupa yatırımlarının geçici olarak durdurulmasını talep etti. Duraklamanın, "Amerika Birleşik Devletleri ile bazı şeyleri açıklığa kavuşturana kadar" sürmesi gerektiğini belirten  Macron, Fransız endüstri temsilcileriyle yaptığı bir toplantıda Trump'ın yüksek vergilerin ABD'nin AB dahil olmak üzere ticari ortaklarıyla olan açıklarını azaltmasına yardımcı olacağı yönündeki beklentisine kuşkuyla yaklaştı. "Dün gece açıklanan karar acımasız ve temelsizdir. Temelsizdir, çünkü ticari dengesizlikler gümrük tarifeleri koyarak düzeltilemez" diyen Macron, "Ekonomi teorisinin temelleri, özellikle dengesizlikler dijital hizmetleri hesaba katmadığında, bunun tam tersini göstermekte" dedi. Macron, karşılıklı gümrük vergilerinin Amerikan ekonomisi için acil ve sürdürülemez olacağını, Amerikan firmalarını ve vatandaşlarını "daha zayıf" ve "daha yoksul" hale getireceğini kaydetti. Macron, "benzeri görülmemiş" bir meydan okumayla karşı karşıya kalan AB'nin 450 milyon tüketiciden oluşan tek pazarından faydalanması ve "birleşik, güçlü ve kararlı" bir yanıt vermesi gerektiğini söyledi.

AB, 2023'te ABD ile ticaretinde 156.6 milyar euro değerinde fazlalık kaydederken, hizmet sektöründe 108.6 milyar euro tutarında açık verdi.

Avrupa Komisyonu tarifelere karşı misilleme yapmaya hazır olduğunu belirtti ancak önceliğin müzakerelere verileceği konusunda uyarıda bulundu.

Almanya Şansölyesi Olaf Scholz da kararı “temelden hatalı” olarak değerlendirdi. İngiltere ise yüzde 10’luk tarifelere rağmen Washington’la ticaret anlaşması peşinde olsa da karşı önlemlerin gündemde olduğunu duyurdu.

En yoksullar sert etkilendi

Trump’ın tarifeleri sadece büyük ekonomileri değil, özellikle Güneydoğu Asya’daki yoksul ülkeleri de sert şekilde etkiledi. Kamboçya’ya uygulanan yüzde 49’luk tarife oranı, Vietnam (yüzde 46) ve Myanmar (yüzde 44) ile birlikte bölgedeki ihracata darbe vurdu. Özellikle tekstil ve spor ayakkabı sektörleri bu durumdan büyük zarar gördü. Myanmar, hem darbe sonrası iç savaşla hem de yakın zamanda yaşanan deprem felaketiyle mücadele ederken, yeni tarifelerle ekonomik darboğaza girmiş durumda.

En düşük küresel büyüme

Washington merkezli bağımsız düşünce kuruluşu Tax Foundation’a göre, Trump’ın tarife planı Amerikan tüketicileri için toplamda 1.8 trilyon dolarlık ek vergi anlamına geliyor. Bu durum, ithalatın 2025’te yüzde 25’ten fazla azalmasına ve tüketici fiyatlarında sert artışlara neden olabilir. Oxford Economics danışmanlık firması, bu tür bir ticaret savaşının, Covid-19 pandemisi ve 2008 krizinden bu yana en düşük küresel büyüme oranına yol açabileceğini belirtiyor.

IMF'ten risk uyarısı

Uluslararası Para Fonu (IMF), Donald Trump'ın sert gümrük vergileri uygulamasının küresel ekonomi için "önemli bir risk" oluşturduğu uyarısında bulundu. IMF Başkanı Kristalina Georgieva, ABD ve ticaret ortaklarının küresel ticaret savaşını daha da tırmandırmaktan kaçınmasının önemli olduğunu belirterek, Asya ve Avustralya piyasalarında Cuma günü daha fazla düşüş yaşandığını söyledi. Georgieva, "Hala açıklanan tarife önlemlerinin makroekonomik etkilerini değerlendiriyoruz, ancak bunlar yavaş büyüme döneminde küresel görünüm için açıkça önemli bir risk oluşturuyor. Dünya ekonomisine daha fazla zarar verebilecek adımlardan kaçınmak önemlidir. Amerika Birleşik Devletleri ve ticaret ortaklarına ticaret gerginliklerini çözmek ve belirsizliği azaltmak için yapıcı bir şekilde çalışmaları çağrısında bulunuyoruz" dedi. 

Trump: Bir ameliyat gibi

ABD'nin ticaret yaptığı 185 ülkeye "karşılıklı tarifeler" uygulayacağını ve temel tarife oranının yüzde 10 olacağını duyurması dünya gündemine yerleşip çeşitli tepkiler almasına rağmen ABD Başkanı Trump, bildiğini okumayı sürdürüyor. Air Force One uçağında basın mensuplarına açıklama yapan Trump, ABD'nin ticaret ortaklarına uyguladığı tarifeler dolayısıyla piyasalarda "sert düşüşün beklenebileceğini" söyledi. Trump, New York borsasının, tarifelerin ekonomiyi resesyona sürükleyebileceği endişeleri kaynaklı günü sert düşüşle tamamlamasını değerlendirerek, "Bence her şey çok iyi gidiyor. Piyasalar patlayacak, borsa patlayacak" dedi. Trump, ABD ekonomisini ameliyat edilmesi gereken bir hastaya benzeterek, "Hastanın durumu ağırdı. Bir operasyon geçirdi. Patlayan bir ekonomi olacak. Muhteşem olacak" ifadesini kullandı.

Sürücü koltuğu benzetmesi

Trump, tarifelerden kaçınmak için ABD'de üretim yapmak isteyen şirketlerden "ülkeye trilyonlarca dolarlık yatırım" geleceğini savunarak, "Dünyanın geri kalanı anlaşma yapmanın bir yolunun olup olmadığını görmek istiyor" diye konuştu. Tarifeleri açıklamasının ardından ülkelerin kendilerini aradığını söyleyen Trump, "Yaptığımız işin güzelliği bu. Kendimizi sürücü koltuğuna oturtuyoruz. Bu ülkelerden bize bir iyilik yapmalarını isteseydik, 'hayır' derlerdi. Şimdi bizim için her şeyi yapacaklar" diyerek, tarifelerin ABD'yi çok zenginleştireceğinde ısrar etti. 

Trump’ın yüksek tarifelerle ticaret dengelerini yeniden kurma çabası, yalnızca ABD değil, dünya genelinde büyük ekonomik riskler yaratıyor. Uzmanlar, bu durumun uzun vadeli küresel durgunluk ve artan hayat pahalılığına yol açabileceği konusunda uyarıyor. HABER MERKEZİ