• ABD Başkanı Donald Trump’ın dün gece açıklaması beklenen süper tarifeler, küresel ticarette yeni bir dönemin başlangıcı. Maliyetlerden ittifaklara, borsadan döviz piyasalarına kadar ciddi sarsıntılar bekleniyor. 

ABD Başkanı Donald Trump, “Kurtuluş Günü” olarak adlandırdığı 2 Nisan'da, dünya ticaretini köklü bir şekilde değiştirebilecek yeni bir hamle yaptı. Beyaz Saray'ın önceki günkü açıklamasına göre Trump'ın dün gece “karşılıklı tarifeler” adı altında ABD’nin ticaret ortaklarına yönelik geniş çaplı yeni tarifeler uygulayacağını duyurması bekleniyordu. Bu "karşılıklı" tarifeler, hem müttefik hem de rakip ülkeleri hedef alarak, ABD'nin üretim sektörünü canlandırmayı ve diğer ülkelerin haksız ticaret uygulamalarına karşılık vermeyi amaçlıyor. Ekonomistler, bu adımların hem ABD hem de dünya ekonomisi üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceği konusunda uyarıyor. Uluslararası toplumun tepkisi ve olası misillemeler, önümüzdeki dönemde ticaret savaşlarının şiddetlenebileceğini gösteriyor.

Donald Trump, başkanlık görevine geldiğinden bu yana yabancı ithalatlara yönelik tarifeler uygulama planlarını defalarca duyurup erteleyerek küresel borsaları sarstı, kurumsal yöneticileri ve ekonomistleri alarma geçirdi ve ABD’nin en büyük ticaret ortaklarıyla sert tartışmalara yol açtı. Başkan Trump'ın dün ABD Doğu Saati ile 16.00’da (TSİ 23.00) konuşması bekleniyordu. Beyaz Saray yetkilileri, ABD ticaret politikasında en kapsamlı yeniden yazımın derhal yürürlüğe gireceğini belirtti.

Trump, tarifeler aracılığıyla ABD’de üretimi yeniden sağlamayı, diğer ülkelerin 'adil olmayan' ticaret politikalarına yanıt vermeyi, vergi gelirlerini artırmayı ve göç ile uyuşturucu kaçakçılığına yönelik önlemleri teşvik etmeyi hedefliyor. Şimdiye kadarki adımlar istikrarlı olmadı, bazen geri adım atıldı, ABD’nin en büyük ticaret ortaklarıyla ilişkiler 'nahoş' bir evreye girdi. Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt, Trump’ın Salı günü tarifeler üzerinde son rötuşları yaptığını belirterek, “Başkan şu anda ticaret ve gümrük tarifeleri ekibiyle birlikte, Amerikan halkı ve işçileri için bunu mükemmelleştiriyor” dedi. 

Dünya ABD'yi soymuş!

Trump, duyurudan önce ABD'nin, diğer ülkelerin ABD ihracatına uyguladığı vergilerle aynı oranlarda ithalat vergileri koyacağı "karşılıklı tarifeler" uygulama fikrini yineledi. Trump, Güney Kore, Brezilya, Hindistan ve AB gibi ülkeleri olası hedefler arasında gösterdi. “Dünya, son 40 yıl boyunca ABD’yi soydu” diyen Trump, “Bizim yaptığımız tek şey adil olmak” diye de ekledi. 

Olan ve olması beklenen

Cumhuriyetçi başkan, göreve geldiği 10 haftadan biraz fazla bir sürede, Çin’den yapılan tüm ithalatlara fentanil gerekçesiyle yüzde 20’lik yeni gümrük vergileri getirdi ve çelik ve alüminyum üzerindeki yüzde 25’lik vergileri tam olarak yeniden uygulamaya koydu. Bu vergiler, yaklaşık 150 milyar dolarlık ek ürünlere genişletildi. Ayrıca, Kanada ve Meksika malları için bir ay süreyle verilen muafiyet de dün sona erdi. Trump’ın tarifeleri, Meksika ve Kanada’dan gelen tüm ithalatlara yüzde 25 oranında vergi uygulanmasını da içerebilir. Trump, bu tarifeleri göçü ve uyuşturucu kaçakçılığını önlemek için bir baskı aracı olarak kullanmak istiyor. Turm, Mart ayı başlarında Kanada ve Meksika liderleriyle yaptığı müzakerelerin ardından tarifelerin başlangıcını ikinci kez ertelemişti. Trump’ın danışmanlarının, tüm ithalatlara yüzde 20 oranında genel bir tarife uygulama seçeneğini de önerdiği bildirildi. Bu, Trump’ın seçim kampanyasında vaat ettiği önlemlere daha yakın bir politika olurdu. Bu yeni tarifeler, Trump’ın hali hazırda uyguladığı tarifelere ek olarak gelecek. Çin ithalatlarına ek yüzde 20 vergi, çelik ve alüminyum ithalatlarına yüzde 25 tarife ve Kanada’dan gelen enerji ithalatlarına yüzde 10 vergi. Trump, Mart'ta ayrıca ithal edilen tüm araçlara yüzde 25 oranında gümrük vergisi getirdiğini duyurdu ve bu tarifeler de bugün yürürlüğe girecek.

Ticaret fazlası verenler

ABC News'in kaynaklarından aktardığına göre yeni gümrük vergileri, ABD'ye ithal ettiklerinden çok daha fazlasını ihraç eden ülkelere odaklanacak. ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, geçtiğimiz günlerde, "Bu sadece yüzde 15'lik bir ülke grubunu etkileyecek ama ticaret hacmimizin çok büyük bir kısmını oluşturuyor" dedi. Bu açıklamalara göre, ticaret fazlası veren ülkeler hedefte olabilir. 2024'te ABD ile büyük ticaret fazlası veren ülkeler şöyle: Çin, AB ülkeleri, Meksika, Vietnam, Tayvan, Japonya, Güney Kore, Kanada, Hindistan, Tayland, Malezya ve Endonezya. ABD Ticaret Temsilciliği'nin özellikle incelediği ülkeler arasında Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, Çin, Avrupa Birliği, Hindistan, Endonezya, Japonya, Kore, Malezya, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan, Güney Afrika, İsviçre, Tayvan, Tayland, Türkiye, İngiltere ve Vietnam bulunuyor.

Piyasaları sersemletti

Trump’ın ticaret politikası nedeniyle borsalar dalgalanırken, ABD’de tüketici ve iş dünyası güveni hızla düştü. 2025’in ilk çeyreğinin sonunda Wall Street’te iki büyük borsa, son iki yılın en kötü çeyreğini yaşadı. Mart ayında tüketici güveni, son dört yılın en düşük seviyesine indi. Goldman Sachs ve JPMorgan gibi büyük bankaların ekonomistleri, ABD büyüme tahminlerini düşürdü ve resesyon ihtimalinin arttığını belirtti. Vergilere ilişkin artan belirsizlik, yatırımcı, tüketici ve iş dünyasının güvenini zayıflatıyor; bu da ekonomik aktiviteyi yavaşlatabilir ve fiyatları artırabilir. Atlanta Federal Rezerv Bankası ekonomistleri tarafından yapılan son bir ankete göre, kurumsal finans yöneticileri, tarifelerin bu yıl fiyatları artırmasını, işe alımları azaltmasını ve ekonomik büyümeyi yavaşlatmasını bekliyor. Minneapolis Federal Rezerv Başkanı Neel Kashkari, Bloomberg News’e yaptığı açıklamada, “Covid döneminden bu yana gördüğüm en dramatik güven kaybı bu. Tarifelerin kendisinden çok, güven kaybının daha büyük bir etki yaratması mümkün” dedi. 

ABD hükümeti, bu güven kaybının tarifelerin etkisinden çok, ticaret politikasındaki belirsizlikten kaynaklandığını savunuyor. Ekonomistler, tarifelerin kendisinin de büyük bir belirsizlik kaynağı olacağını ve ithalatçılar tarafından üstlenilen maliyetlerin nihayetinde tüketicilere yansıtılacağını söylüyor. Groundwork Collaborative adlı düşünce kuruluşunun CEO’su Alex Jacquez, “Tarifelerden etkilenecek büyük perakendeciler ve şirketler, bu maliyetleri tüketicilere yansıtmak için şimdiden plan yapıyor” dedi. 

Yatırımcılar, Şubat ortasından bu yana ABD borsalarından yaklaşık 5 trilyon dolarlık değer sildi. Salı günü Wall Street, Trump’ın duyurusunu bekleyen yatırımcıların belirsizlik içinde kalması nedeniyle karışık seyirde kapandı.

Tarifeler, Trump’ın tek başına aldığı bir karar olacak, çünkü bu tür önlemleri Kongre onayı olmadan uygulama yetkisi bulunuyor. Bu durum, özellikle iş dünyasında büyük belirsizliklere yol açtı. 

Küresel yanıtlar

Avrupa Birliği, Kanada ve Meksika gibi büyük ticaret ortakları, Trump’ın tarifelerine sert tepki vereceklerini duyurdu. Kanada Başbakanı Mark Carney ve Meksika Devlet Başkanı Claudia Sheinbaum, önceki gün bir araya gelerek, ortak mücadele etme planlarını görüştü. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “Avrupa bu çatışmayı başlatmadı. Misilleme yapmak istemiyoruz ama gerekirse güçlü bir planımız var ve bunu uygulayacağız” dedi. 

Kanada, ABD’nin çelik ve alüminyum tarifelerine karşılık olarak bazı ürünlere misilleme tarifeleri koydu. AB, 26 milyar euroluk ABD mallarına ek vergiler koyarak, Trump’ın Avrupa alkollü içkilerine yüzde 200 oranında tarife uygulama tehdidine yol açtı.

ABD’nin en büyük ticaret partnerlerinden olan Çin ise, bu tarifelere karşı sert bir şekilde karşılık vereceğini açıklamıştı.

ABD vatandaşlarını da 

Yeni tarifelerin etkisi, Amerikan ekonomisinin büyüme hızını azaltabilir. Yale Üniversitesi Bütçe Laboratuvarı tarafından yapılan bir analiz, yüzde 20'lik bir evrensel tarifenin, ortalama bir ABD hane halkına yıllık 3 bin 400 ila 4 bin 200 dolar arasında bir ek maliyet getireceğini öngörüyor. Bu, özellikle gıda, giyim, otomobiller, ev fiyatları ve sigorta gibi temel harcamaların arttığı bir ortamda, Amerikan hanelerinin bütçelerinde ciddi bir yük oluşturabilir. Ekonomistler, tarifelerin enflasyonu artırabileceği, tüketici harcamalarını kısıtlayabileceği ve şirketlerin fiyatlarını yükseltmesi sonucu talep daralmasına yol açabileceği konusunda uyarıyor. Federal Rezerv Bankası’ndan yapılan açıklamalara göre, işletme yöneticileri, yeni tarifelerin maliyetleri artıracağına ve büyümeyi yavaşlatacağına dair endişelerini dile getirdi.

Tarifeler, Trump’ın tek başına aldığı bir karar olacak, çünkü bu tür önlemleri Kongre onayı olmadan uygulama yetkisi bulunuyor. Bu durum, özellikle iş dünyasında büyük belirsizliklere yol açtı. Kanadalı bir şirket yöneticisi, tarifelerin uygulanmaya başlanacağına dair kesin bir bilgiye sahip olmadıklarını ve bunun iş planlarını büyük ölçüde yavaşlattığını belirtti.

Demokratik liderler, Trump’ın tarifeleri, özellikle zenginler için gelir vergisi kesintilerini finanse etme amacı taşıyor olabileceğini savunuyorlar. Senato Çoğunluk Lideri Chuck Schumer, Trump’ın tarifelerinin, büyük ölçüde milyonerler ve milyarderler için planlanan vergi kesintilerinin finansmanına yönelik bir strateji olduğunu söyledi. Schumer, tarifelerin zenginlere fayda sağlama amacının gözler önüne serildiğini belirtti.

Küresel ticarete format atıyor

Trump’ın duyurduğu yeni tarifeler, Amerikan ve küresel ekonomileri üzerinde derin etkiler yaratabilecek bir politika değişikliğini simgeliyor. Tarife oranlarının yüksekliği, üretim süreçlerinin maliyetini artırabilirken, tüketicilerin alım gücünü de olumsuz etkileyebilir. Bunun yanı sıra Trump’ın tek taraflı tarifelerle uyguladığı bu hamle, küresel ticaretin kurallarını yeniden yazma yolunda önemli bir adım olabilir. Ekonomistler, Trump’ın hedeflediği üretim artışlarının ve istihdam yaratma çabalarının gerçekçi olup olmadığını sorguluyor. Birçok analist, Trump’ın tarifelerinin hem ABD hem de küresel ekonomiyi zora sokabileceğini, diğer ülkelerle karşılıklı misillemelerin ticaret savaşına dönüşebileceğini öngörüyor.

 

* * *

Gümrük vergilerinin seyri

* 2 Nisan'da yürürlüğe girecek yüzde 25'lik otomobil vergileri açıklanmıştı, otomobil parçalarına yönelik yeni vergilerin ise Mayıs'ta veya daha sonra başlaması bekleniyor. ABD yılda yaklaşık 240 milyar dolar değerinde, 8 milyon otomobil ithal ediyor.

* 4 Mart'ta Kanada ve Meksika'dan ithal edilen ürünlere yüzde 25'lik gümrük vergisi, Kanada'dan enerji ithalatına ise yüzde 10'luk vergi uygulanmaya başlandı .Kanada, ABD'den gelen 40 milyar dolar değerinde ürünlere de misilleme vergileri uyguladı. Meksika ise henüz karşılık vermedi.

* 4 Şubat'ta ABD, Çin'den gelen tüm mallara yüzde 10'luk genel tarife uyguladı. 4 Mart'ta bu oran yüzde 20'ye çıkarıldı. 800 doların altındaki küçük gönderiler vergilerden muaf tutuluyor. Çin, ABD'den ithal edilen tarım ürünleri gibi mallara yüzde 10-15 oranında misilleme vergileri koydu.

* 12 Mart'ta, tüm ülkelerden ithal edilen çelik ve alüminyum ürünlerine yüzde 25 gümrük vergisi getirdi. Bu durum özellikle bu metallerin ABD'ye en büyük ihracatçıları olan Kanada, Brezilya, Meksika, Güney Kore, Vietnam ve Japonya'yı etkiledi.

* 1 Nisan itibarıyla AB, ABD'den gelen 28 milyar dolar değerindeki mallara tarifeler uygulayacağını duyurdu. Vergilendirilecek ürünler arasında tekneler, bourbon viskisi ve motosikletler bulunuyor.

* 25 Mart'ta ABD, Venezuela'dan petrol alan ülkelerden gelen tüm ürünlere yüzde 25 vergi koydu.

 

* * *

Trump'ın ana sebepleri

Büyük bir ticaret stratejisi başlatma kararı adımı, küresel ticaretin temel kurallarını sorgulayan, yüksek riskli ve belirsiz sonuçlar doğurabilecek bir strateji olarak görülüyor. Tarifeleri uygulama kararının arkasında yatan temel gerekçeler şöyle:

* Trump, ABD’nin dünya ile olan ticaretinde sürekli bir açık verdiğini ve bunun, ülkenin ekonomik büyümesini engellediğini savunuyor. Özellikle Çin, Kanada ve Meksika gibi ülkelerle olan ticaretin dengesizliğine dikkat çekiyor. Bu açık, Amerikan iş gücünü zayıflatıyor ve ABD ekonomisinin diğer ülkeler karşısında rekabet gücünü düşürüyor.

* Trump, diğer ülkelerin ABD’ye karşı adil olmayan ticaret uygulamaları sergilediğini öne sürüyor. Özellikle Çin’in haksız ticaret politikaları, ABD’ye olan yüksek tarife oranları ve manipüle edilmiş para birimi gibi etkenler, Trump’ın bu tarifelere yönelmesinin sebeplerinden biri.

* Trump’ın bir diğer hedefi, iç üretimi artırmak ve ABD’nin daha fazla üretim yapmasını sağlamak. Trump, bu tarifelerle birlikte Amerikan fabrikalarının ve üreticilerinin daha rekabetçi hale geleceğini ve yeni iş gücü yaratılacağını öngörüyor.

*  Trump, Amerika’daki işçi sınıfı ve sanayi sektöründeki seçmenlere hitap etmek amacıyla bu stratejiyi savunuyor. Bu hamle, Trump’ın popülist tabanını güçlendirme, seçim dönemi öncesi güçlü bir ekonomik söylem oluşturma amacına da hizmet ediyor.

 

* * *

Alman otomobilcileri etkiliyor

Alman Otomotiv Endüstrisi Birliği (VDA), ABD fabrikalarının özellikle Kanada ve Meksika'daki tedarikçi ağlarına dayandığına ve bu tarifelerin küresel sonuçları olacağına dikkat çekti. VDA sözcüsü Simon Schütz, Euronews'e yaptığı açıklamada, özellikle ABD'li müşteriler için fiyat artışlarının kaçınılmaz olduğunu ifade ederek, "Uzun vadede, eğer gerilim tırmanırsa, Atlantik'in her iki yakasında da büyümeye, refaha ve potansiyel olarak istihdama mal olacak. Bu nedenle şimdi bir çözüm bulunması hayati önem taşıyor" dedi.

Alman otomobil üreticileri, ABD'deki tesislerinde 140 binden fazla kişiye istihdam sağlıyor ve her yıl 900 binden fazla otomobil üretiyor. Bunların yarısı ihraç ediliyor. 

Audi ise Euronews'e yaptığı yazılı açıklamada, bağlı olduğu Volkswagen Grubu'nun "ekonomik istikrarı sağlamak ve bir ticaret çatışmasından kaçınmak için ticaret ortakları arasında yapılacak yapıcı görüşmelere güvendiğini" belirtti.

Otomobil üreticisi, ABD ile transatlantik ilişkilerin öneminin altını çizdi ve son zamanlarda pazara 14 milyar dolardan (12,95 milyar euro) fazla yatırım yaptığını bildirdi.