Boğa karıncalarının gece pusulası

• Boğa karıncalarının ay ışığını kullanarak yön bulmaları, onların doğadaki karmaşık ve etkileyici navigasyon yeteneklerini ortaya koymaktadır.

Kaynak: Nationalgeographic

Çeviri: Serap GÜNEŞ

Boğa karıncaları (Myrmecia midas), Avustralya'nın Sidney şehri çevresinde yaşayan, gece aktif olan ve oldukça sıra dışı davranışlar sergileyen bir karınca türüdür. Bu karıncaların diğer birçok türden ayrılan en önemli özelliklerinden biri, gece yuvalarından çıkıp ağaçlara tırmanarak besin ararken tamamen bireysel hareket etmeleridir. Bu durum, bilim insanlarını uzun zamandır meşgul eden bir soruyu gündeme getirmiştir: Boğa karıncaları karanlıkta yollarını nasıl buluyorlar?

Boğa karıncaları, pek çok karınca türünden farklı olarak kimyasal izler bırakıp bu izleri takip ederek yuvalarına dönmezler. Bunun yerine her karınca kendi yolunu çizer ve tek başına yuvasına geri döner. Bu durum, gece karanlığında nasıl yollarını buldukları konusunu daha da ilginç hale getirir. Kimyasal izler yerine neyi kullanıyorlar? Bu sorunun cevabı, bilim insanlarının boğa karıncalarının gözlemleriyle birlikte çözüme kavuşmaya başlamıştır.

Gece pusulası

Sidney'deki Macquarie Üniversitesi'nde nöroetolog olan Cody Freas liderliğindeki bir araştırma ekibi, bu karıncaların ay ışığının polarize ışığını bir tür gece pusulası olarak kullandıklarını keşfetmiştir. Polarize ışık, gökyüzünde belirli desenler oluşturan, insan gözüne görünmeyen bir ışık türüdür. Boğa karıncalarının gözlerinin üst kısmı, bu polarize ışık desenlerini algılayabilir ve bu desenler, gökyüzündeki bulutlar tarafından bile tamamen gizlenmez.

Araştırmacılar, doğada yuvalarına dönen karıncaların üzerine bir filtre yerleştirerek bu polarize ışık desenlerini manipüle etmişlerdir. Filtre, gökyüzündeki polarize ışık desenini değiştirirken, karıncaların bu değişikliği fark edip yönlerini anında düzelttikleri gözlemlenmiştir. Bu durum, karıncaların hafızalarına güvenmek yerine, anlık olarak gökyüzündeki ışık desenlerini takip ettiklerini göstermektedir. Bu bulgu, boğa karıncalarının dolunay gibi güçlü ışık koşullarında bile çok zayıf ışık sinyalleriyle yönlerini bulabildiklerini ortaya koymuştur.

Navigasyon yetenekleri

Bu bulgular, boğa karıncalarının gece boyunca çok hassas bir şekilde yuvalarına dönebildiklerini ve bu süreçte çok az hata yaptıklarını göstermektedir. Freas, karıncaların bir gecede yaklaşık 24 metre yol kat edebildiklerini ve neredeyse her seferinde yuvalarına geri döndüklerini belirtmiştir. Karıncaların her gece aynı ağacı ziyaret etmeleri, yollarını hatırladıklarını ve hafızalarının güçlü olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda bu, karıncaların kaybolma olasılığını en aza indiren bir faktördür.

Boğa karıncaları, oldukça agresif bir tür olarak bilinir. Özellikle yuvalarının yakınında rahatsız edildiklerinde, insanlar da dahil olmak üzere hareket eden her şeyi takip edebilirler. Oldukça da güçlü bir iğneye sahipler. Freas, bu karıncaların yuvalarının yakınında hareket eden bir şeyi algıladıklarında, metrelerce mesafe boyunca onu takip edebildiklerini ifade etmektedir.

Bu çalışma, böceklerin navigasyon yetenekleri üzerine yeni bir bakış açısı sunmaktadır. Diğer böcekler, örneğin bok böcekleri, gece boyunca polarize ışığı kullanarak yön bulabilmektedirler. Ancak boğa karıncalarının bu yeteneği sabit bir hedefe, yani yuvalarına dönerken kullanmaları, onları diğer böceklerden ayıran önemli bir farktır. Bok böcekleri, genellikle rakiplerinden uzaklaşmak için toplarını düz bir çizgide yuvarlamaya çalışırken, boğa karıncaları belirli bir noktaya, yani yuvalarına dönmektedirler.

Gece avlanıyorlar

Araştırmacılar, boğa karıncalarının polarize ay ışığını nasıl kullandıklarını açıklamak için geliştirdikleri deneylerde, karıncaların davranışlarını inceleyerek bu yeteneğin evrimsel ve nörolojik temellerini araştırmışlardır. Karıncaların yön bulma yeteneği, onların görsel sinyalleri nasıl işlediklerine dair daha geniş bir anlayış geliştirmemize yardımcı olabilir. Bu tür çalışmalar, sadece boğa karıncalarının değil, aynı zamanda diğer böceklerin de navigasyon yeteneklerini anlamamıza katkı sağlayabilir.

Bu noktada, boğa karıncalarının bu yeteneklerinin evrimsel avantajlarını da değerlendirmek önemlidir. Gece aktif olmaları ve ay ışığını kullanarak yön bulabilmeleri, onların gece avlanmalarına ve yiyeceklerini güvenli bir şekilde yuvalarına taşımalarına olanak tanır. Gece aktif olmanın, diğer yırtıcıların veya rakip karınca türlerinin baskısından kaçınmak için evrimsel bir strateji olabileceği düşünülebilir. Ayrıca, ay ışığının zayıf olması, karıncaların avlanma sürecinde daha az fark edilmelerini sağlar, bu da avlanma başarılarını artırabilir.

Sonuç olarak, boğa karıncalarının ay ışığını kullanarak yön bulmaları, onların doğadaki karmaşık ve etkileyici navigasyon yeteneklerini ortaya koymaktadır. Bu yetenek, onların gece boyunca güvenli bir şekilde yuvalarına dönmelerini sağlar ve bu süreçte neredeyse hiç hata yapmamalarını mümkün kılar. Bu çalışma, diğer böcek türlerinin de benzer yeteneklere sahip olabileceğini ve bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerektiğini göstermektedir. Bilim insanları, gelecekte bu yeteneklerin diğer böceklerde de bulunabileceğini ve bu tür çalışmaların böceklerin davranışlarını daha iyi anlamamıza yardımcı olacağını ummaktadırlar. Bu tür araştırmalar, böceklerin karmaşık davranışlarının ve sinir sistemlerinin anlaşılmasına önemli katkılar sağlayabilir.