Karınca jeopolitiği

• Son dört yüzyılda, trilyonlarca karınca, insan toplumunun gölgesinde kalan garip ve çalkantılı küresel bir toplum yarattı.

JOHN WHITFIELD / Çeviri: Serap GÜNEŞ

Bu hikâye tanıdık gelebilir: Küçük bir hayvan grubu, ormanla kaplı bir açık alanda yaşamaya başlar ve tüm zorluklara rağmen dünyayı istila eder.

Ancak ilk başta, belirli bir ekolojik rol üstlenmişlerdir ve diğer türler tarafından dengede tutulurlar. Sonra bir şeyler değişir. Hayvanlar yeni yerlere seyahat etmeyi öğrenir, belirsizliklerle başa çıkmayı başarırlar. Yeni tür yiyecekler ve barınaklara uyum sağlarlar. Zeki ve saldırgandırlar.

Yeni yerlerde, eski sınırlamalar kaybolur. Nüfusları arttıkça ve yayılma alanları genişledikçe, yeni yerlerdeki türlerin ilişkilerini değiştirir, bazı türleri ortadan kaldırır ve bazılarını beslerler. Zamanla, birey sayısı açısından gezegenin en büyük hayvan toplumlarını oluştururlar. Bu toplumların sınırlarında, gezegenin gördüğü en yıkıcı tür içi çatışmalar meydana gelir.

Karıncaların küreselleşmesi

Bu, insan türünün birkaç milyon yıl önce tropikal Afrika'dan çıkıp küreselleşmesi gibi görünebilir. Ancak bu, birkaç yüz yıl önce Orta ve Güney Amerika'da yaşayan karınca türlerinin hikâyesi. Bu karıncalar, Avrupa'nın keşif, ticaret, sömürgecilik ve savaş ağlarına dâhil olarak dünyaya yayıldılar. Bazıları, 16. yüzyıl İspanyol gemileriyle Acapulco'dan Manila'ya giden gümüş kargolarında gizlice taşındı. Son dört yüzyılda, bu hayvanlar bizimkilerle birlikte kendi toplumlarını küreselleştirdiler.

Karınca toplumlarının küresel ölçekte nasıl işlediğini anlamakta zorlanıyoruz. İnsan toplumları, dil ve kültürle desteklenen ağlara dayanıyor. Karıncalar ise kimyasal kimlik etiketlerine sahipler. Bu kimyasallar, karıncanın vücudunu kaplayan balmumu karışımında bulunuyor. Doğru kokuya sahip böcekler besleniyor, temizleniyor ve savunuluyor; yanlış kokuya sahip olanlar reddediliyor veya onlarla savaşılıyor.

Müttefik koloniler

Başarılı istilacı karıncalar, sosyalleşip ve birlikte ürüyorlar. Kırmızı ateş karıncası (Solenopsis invicta) gibi türler, birçok kraliçe içerebiliyor. Bu kraliçeler yuvalarında çiftleşiyor. Yeni yuvalar kurarken, kraliçeler ve işçiler yaya olarak ayrılıyor ve yeni koloniler oluşturuyorlar. Bu şekilde, müttefik ve birbirine bağlı koloniler ağı büyüyor.

Unicolonial (tek kolonili) karıncalar, kendi türlerinden olan herkesi müttefik olarak kabul ediyorlar. Bu da, bu karıncaların popülasyonlarının daha yoğun yaşamasını sağlıyor ve enerjilerini diğer türlerle rekabet etmek için kullanıyorlar.

IUCN'nin (Uluslararası Doğa Koruma Birliği) dünyadaki en kötü 100 istilacı yabancı tür listesinde yer alan beş karınca türünün hepsi unicolonial. Arjantin karıncası (Linepithema humile) ve küçük ateş karıncası (Wasmannia auropunctata) gibi türler, kökenleri Orta ve Güney Amerika'ya dayanan türlerdir.

Unicolonial karıncalar, avlanmak, meyve, nektar ve bitki bitlerini yemek gibi geniş bir yelpazede beslenirler. Bu karıncalar, düzenli olarak bozulan ortamlara, örneğin sel riski olan nehir deltalarına uyum sağlamıştır. Eğer istilacı bir tür tasarlayacak olsaydınız, muhtemelen bir unicolonial karınca gibi olurdu: tahmin edilemez, yoğun rekabetçi bir ortamdan gelen, her tür yiyeceği yiyebilen sosyal bir tür.

Arjantin karıncasına

Bu karıncalar yeni yerlere ulaştığında, etkileri çarpıcı olabilir. Örneğin, 1850'lerde, büyük başlı karınca (Pheidole megacephala), Afrika'dan Madeira'nın başkenti Funchal'a ulaşmıştır. Kırmızı ateş karıncası (Solenopsis invicta), ABD'nin Mobile, Alabama limanı çevresinde yayılırken, çiftliklerde büyük sorunlara yol açmıştır. Bu karınca, her yıl milyarlarca dolarlık zarara sebep oluyor ve milyonlarca insanı ısırıyor. En büyük koloniler ve en dramatik sonuçlar, Arjantin karıncasına (Linepithema humile) aittir.

Arjantin karıncası, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında dünya çapında yayılmıştır. 1894 yılında Porto'da ortaya çıkmış ve 1900 yılında Belfast'ta bir kadının mutfağını istila etmiştir.

1927'de, İtalya Kralı Vittorio Emmanuel III ve Başbakan Benito Mussolini, Arjantin karıncasına karşı önlemler alınmasını içeren bir yasa imzalamıştır. İtalya'daki bu durum, Italo Calvino'nun "Arjantin Karıncası" adlı kısa romanında anlatılmıştır. Karınca, Mussolini ve monarşinin ardından bile varlığını sürdürmüş ve şehri istila etmiştir.

Kırmızı ateş karıncası

Gerçekte, insanlar, dolaplarını, yataklarını ve beşiklerini gazyağında bekletmek zorunda kalmışlardır. Ancak bu, uzun vadeli bir çözüm değildir.

20. yüzyılın başlarında, böcek kontrol araştırmacıları geniş spektrumlu zehirler kullanarak bariyerler kurmayı önermiştir. Günümüzde, hedefe kilitlenen böcek ilaçları, küçük alanların temizlenmesi için etkili olabilir. Yeni Zelanda, istilacı türleri kontrol etme konusunda dünya lideri ve kırmızı ateş karıncasının yayılmasını önlemiş durumda.

İstilacı karıncalar, diğer türler üzerinde büyük etkilere sahip. Örneğin, Galapagos'ta, ateş karıncaları kaplumbağa yavrularını ve kuş yavrularını avlayarak bu türlerin devamını tehdit ediyorlar.

Her yere yayıldılar

Arjantin karıncası, yaklaşık 150 yıl içinde, sıcak, kuru yazlar ve serin, ıslak kışlar olan her yere yayılmıştır. Tek bir süper koloni, muhtemelen yarım düzine kraliçeden türemiştir ve güney Avrupa'da 6000 kilometrelik bir kıyı şeridini kaplamaktadır. Aynı türden başka gruplar, Amerika'nın Kaliforniya eyaletinde, Güney Afrika, Avustralya, Yeni Zelanda ve Japonya'da yayılmıştır.

Arjantin karıncasının genişlemesi, yerel ekosistemlerde büyük değişikliklere yol açmıştır. Unicolonial karıncalar, diğer türlerin oluşturduğu karmaşık ekolojik toplulukları daha basit ve daha az çeşitli hale getirirler. Bu durum, ekosistemlerin daha homojen hale gelmesine katkıda bulunur ve bu süreç, Homogecene olarak adlandırılan bir dönemi işaret eder.

Karıncalar, biz çevreyi şekillendirmede ne kadar etkili olursak olalım, diğer türlerin bu değişikliklere nasıl tepki vereceğini tam olarak bilemeyeceğimizi hatırlatıyor.

Kaynak: https://aeon.co/