Kuduz

• Kuduz genellikle ısırık yoluyla gerçekleşir, ancak kuduz virüslerinin enfekte hayvanlardan bulaşıcı tükürük yoluyla bulaşması, yüzeysel cilt yaralanmaları veya tükürük bezi zarıyla doğrudan temas halinde bile mümkündür.

Kuduz dünyanın birçok yerinde yaygın olarak görülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü'nün tahminlerine göre, dünya çapında her yıl yaklaşık 60.000 kişi, çoğunlukla köpekler tarafından bulaştırılan kuduz nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Vakaların %95'i Asya ve Afrika'da görülmektedir. 

Virüs vücuda giriş yaptığı yerde çoğalır ve ardından periferik sinir yollarıyla temas eder. Virüs oradan da merkezi sinir sistemine yükselir ve orada aşırı bir çoğalma yaşar. Buradan virüs yayılır ve tükürükle salgılanır. Virüs, klinik semptomların başlamasından üç ila beş gün önce ve klinik hastalığın tüm süresi boyunca salgılanır. İnsanlara bulaşma genellikle ısırık yoluyla gerçekleşir, ancak kuduz virüslerinin enfekte hayvanlardan bulaşıcı tükürük yoluyla bulaşması, yüzeysel cilt yaralanmaları veya tükürük bezi zarıyla doğrudan temas halinde bile mümkündür. Virüsler genellikle vücut dışında sadece çok kısa bir süre hayatta kalabilir. 

İnsanlarda kuluçka süresi beş günden birkaç yıla kadar büyük farklılıklar gösterebilir ve genellikle iki ila üç aydır. Klinik semptomların ortaya çıkmasına kadar geçen süre öncelikle ısırık bölgesinin lokalizasyonuna, virüs türüne ve etkilenen kişinin bağışıklık sistemine bağlıdır. 

Kuduzun farklı aşamaları vardır. Prodromal dönem olarak adlandırılan ve bir kaç gün süren aşamada grip benzeri belirtiler görülür, ısırık bölgesinde kaşıntı ve ağrı yaşanır. 2-10 gün süren nörolojik dönemde ise sinir sistemi etkilenir ve kas spazmları görülür. Tedavi edilmeyen vakalarda, nörolojik belirtilerin ağırlaşmasıyla koma ve ardından ölüm gerçekleşir.

Hastalığın yayılmasını önlemek için evcil hayvanların aşılanması, sokak hayvanları ile temastan kaçınılması, vahşi hayvanların beslenilmemesi, yüksek riskli bölgelere seyahatte dikkatli olunması ve evcil hayvanların kontrol altında tutulması önemlidir. 

Virüsü tükürük testi ile tespit etmek mümkündür. Emin olmak bakımından ense kökünden alınan cilt örneği virüsün sinir uçlarında tespit edilmesi amacıyla incelenir. 

Kuduz şüphesi durumunda derhal acil servise gidilmelidir. Kuduz aşısı ısırıldıktan sonra derhal yapılmalıdır. Yüksek risk taşıyan vakalarda, aşının yanı sıra kuduz antiserumu da uygulanır. Antiserum virüsün yayılmasını engeller. 

Kuduzun endemik olduğu bölgelere seyahat etmeden önce, özellikle de hayvanlara daha fazla maruz kalma olasılığı varsa veya sağlık hizmetlerinin yetersiz olduğu bölgelerde daha uzun süre kalınması planlanıyorsa, maruziyet öncesi kuduz aşısı yapılması önerilmektedir.