300 bin Nazi işbirlikçisi açıklanacak

• Hollanda, 2025 yılında İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazilerle işbirliği yapan 300 bin kişinin isimlerini halka açıklayacak. Savaş sırasında Hollanda’da yaşayan 140 bin Yahudi’den 100 bini savaşın sonunda hayatını kaybetmişti.

Hollanda, 2025 yılında İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazilerle işbirliği yapan 300 bin kişinin isimlerini halka açıklayacağını duyurdu. Hollanda’nın bu adımı, ülkenin soykırımdaki rolünü kabul etmesinde büyük bir adım olarak nitelendiriliyor.

Geçtiğimiz 70 yıl boyunca, sadece araştırmacıların ve suçlananların akrabalarının ulaşabildikleri bu isimler Hollanda’nın ulusal arşivinde gizli tutuluyordu fakat bu isimlerin gizli kalmalarını sağlayan yasanın süresi 2025 yılında dolarak geçerliliğini yitirecek.

Hollandalı ‘Savaş Yargıda’ adlı tarih koruma konsorsiyumu, şubat ayında, kanunun süresi dolduğunda arşivinde bulunan dosyaları halka açacağını açıklamıştı. Bu haberin, konsorsiyumun kapsamlı kaynaklarının içinden neler çıkabileceğini bilen Hollanda vatandaşları arasında yarattığı endişe ve ümitler, geçtiğimiz hafta New York Times’ın bu konuda yayınladığı araştırma haberiyle tekrar gündeme geldi.

Artık yüzleşme vakti geldi

New York Times’e konuşan Savaş Yargıda’nın proje lideri Edwin Klijn, “Bu son derece hassas bir arşiv bilgisi. Yıllardır, işbirlikçiler meselesi bir tabu olarak karşılandı. İş birliği konusunda günümüze dek pek konuşmamış olabiliriz fakat 80 yıl geçti ve artık savaşın karanlık kısmı ile yüzleşme vakti geldi” dedi.

Hollanda, savaş sırasında Yahudileri kurtaran kişiler sayısında dünyada ikinci sırada yer alıyordu. Ancak Almanya’ya yakın konumu nedeniyle binlerce işbirlikçinin de bulunduğu bir ülkeydi. Bundan ötürü işbirlikçiler sayesinde Hollanda’da soykırım derin yaşandı.

100 Yahudi katledildi

Savaşın başında Hollanda’da yaşayan 140 bin Yahudi’den 100 bini savaşın sonunda hayatlarını kaybetmişlerdi. Hollandalı Anne Frank gibi pek çok Yahudi, komşu ve tanıdıklarının ihbarları sonucu ölüm kamplarına gönderildi.

65 işbirlikçi yargılandı

Hollanda hükümeti, yaklaşık 300 bin kişiyi Nazilerle iş birliği ettikleri gerekçesiyle soruşturmuş, bunların yaklaşık 65 bini de İkinci Dünya Savaşı sonrası ülkede kurulan özel mahkemelerde yargılanmışlardı. Hükümet ancak 2020 yılında, Yahudileri koruyamadığı için özür dilemişti. Bu özür, çoğu Avrupa ülkesinden uzun zaman sonra, yerel Yahudilerin bir özür talep etmeleri üzerine gelmişti. Ülkede bir şehir merkezi, geçen seneye kadar, Yahudileri Nazilere teslim eden bir valinin adını taşıyordu.

32 milyon dosya var

2025 yılında halka açılacak arşivde 32 milyon dosya bulunuyor. Bunların içinde tanıkların ifadeleri, Hollanda Milliyetçi Sosyalist Hareketi’ne ait üyelik kartları, günlükler, af talebi belgeleri ve fotoğraflar da içerdiği bildiriliyor.

Belgelerin dijital ortama taşınarak, anahtar kelime veya isimler ile içerik araştırma olanağı da sağlanacağını belirten Savaş Yargıda’nın proje lideri Edwin Klijn, bir kurbanın ismi yazıldığında, ona ihanet eden kişilerin listesinin araştırmacının karşısına çıkacağını da ekledi.

2021 yılında Kızıl Haç sahibi olduğu ve yaklaşık 160 bin Hollanda Yahudisi’nin kişisel bilgilerini Hollanda Ulusal Soykırım Müzesi’ne devretmişti.

Vatikan belgelerini paylaştı

2020 yılında Vatikan İkinci Dünya Savaşı zamanından kalma arşivini halka açmış, Papa 12. Pius’un Nazilerle ilişkilerini de göz önüne seren yaklaşık iki bin yedi yüz dosyayı paylaşmıştı. AMSTERDAM