İyiliksever antagonistler

• Türk düşün dünyasının kötülükte eriştiği düzeyi anlamak için bir kıyaslama girişimi. Çok yorucu ve benzeri yok. Ne edebi geçmişte ne de gerçek hayatta. Kürt isyan hikayesinin antagonistleri, sistem ve iktidarlar kendilerine ne ederse etsin, asıl hedefleri bu hikâyenin baş karakteri.

Ürkütücü ve engelleyici. Bir taşıyıcı, bir ölüm hayali, oyunun ana antagonisti. Kıskançlığı, çıkarcılığı ve hırsı akıldışı. Othello ve çevresindekilerin felaketi. Othello'yu Desdemona'nın sadakatsizliğine inandıran bir kötülük başyapıtı, insan zaaflarını kullanma sarrafı. Hiçbir insani duygusu olmayan, bir yıkıcı manipülatör. Iago! Bu ismi uygun görmüş. En karmaşık, en kötü karakteri Shakespeare’in.

Kocasını iktidar hırsıyla dolduran, onu Kral Duncan'ı öldürmeye ikna eden. Tutkuları, kapasitesini aşan. Son derece soğukkanlı, planlı. Zamanla vicdan azabına yenik düşmesi şairin naifliği. Uyuyamaması ve sürekli hayali kan lekeleri görmesi, psikolojik çöküş belirtileri, belki de yalnızca korkularının zaferi. Lady Macbeth! Bir trajik son, ama aslında insan kötülüğünün kendi ruhunu mahvedişinin simgesi.

Saplantılı aşkın ve intikamın kişileşmiş hali. Tutkulu ama yıkıcı. Kendisini değil başkasını seçen Catherine'e kin ve nefret biriktiren. Bunu iki ailenin, Earnshaw ve Linton ailelerinin zararına büyüten. İntikam dolu bir doğanın yıkıcı ve unutulmaz figürü. Heathcliff! Uğultulu Tepeler’in en kötüsü.

Bir kişilik zenginliği değil paranın gücü. Biriktirilmiş olanın kibri ve bencil bir hayatın imgesi. Küçümseyici, kontrolcü ve sadakatsiz. Tom Buchanan! Bir Scott Fitzgerald karakteri. Karanlığın daha karanlık olduğunun bildiricisi. Riyakarlığın, sınıfsal kibrin karanlık yüzü.

Bir duygusuzluk ve gaddarlık birlikteliği. Para düşkünlüğü ve ahlaki noksanlığın bileşimi. Eziyetin sıradanlığı. Madden ve manen iflasın infilakı. Hem dilenci hem hırsız. Hem muhbir hem yolsuz. Kumarbaz ve şantajcı. Suçlunun soytarıya dönüşü belki. Acımasızlığın, vicdansızlığın ve günahın pek çok yüzü. Kuralsız, kanunsuz altkültürün feci temsilleri. Madame Thénardier ve Monsieur Thénardier! Hugo sefillerinin en sefilleri.

İnsani sıcaklığa yer açmayan bir katı kurallar dünyasının koruyucusu. İnsaf ve merhamet yoksunu. Bağışlamanın, suçun kendisinden daha büyük olduğuna inanan bir insanlık dışı insan tasavvuru. Yasa ve kuralların soğukluğunda diğer tüm insani haz ve tutkuların salt kovalama dürtüsüne boyun eğişi. İnanç düzeyine çıkarılmış inadın uykusuz hali. Kalpsiz, ruhsuz ve çürümüş bir bünyenin yorgunluk bilmez sağlam ayağı. Javert! İnsani ve vicdani davranışıyla karşılaşınca artık ne yasaya tüm kalbiyle bağlı kalabilen ne de masum olanın masumiyetine inanacak kadar esnek davranabilen. Yasayı çiğneyenin yasayı koruyandan ahlaken üstün olabileceği fikrine katlanamayan, aşırı katılığına yok olup giden edebiyat tarihinin en ürkütücü karakteri.

Karanlık, karizmatik ve ölümcül. Ölümsüzlüğü koşullayan kan içicilik. Sürreal ve insanın dinmeyen korkusu. Etkileyici bir kadın avcısı, hipnotik gücün çabasız efendisi. İnsan doğasına karşı büyük tehdit, geçmek bilmez kanlı tehlike. Bir uygarlık tahribi, bir huzur bozma potansiyeli. Dracula! Bir Bram Stoker vampiri, kanlı hayal gücünün en kızıl ve en soğuk icadı.  

Hırsızlığın mucidi, çocuk katili. Bir tuzaklar kurdu, buruşuk ruhlar ikonu. Dilenciler ve yankesiciler tezgahtarı, yeraltı suç dünyasının generali. Zalim bir sığırtmaç, aç çocuklardan altın sağan bir günahkâr. Sinsi ve kurnaz. Bir zehir, kalıcı bir hastalık. Uykusuz çirkinlik, diri kötülük, görünmez ve sessiz yıkıcılık. Sefalet senfonisinin yırtıcı maestrosu. Oliver Twist’in zindancısı. Charles Dickens’ın Fagin’i! Viktorya dönemi toplumunun karanlık yüzü, bir çağın açgözlülüğü ve ahlaki çöküşü.

Fırsatçı, hain, fesat. Çıkar odaklı bir manipülatör. Bir sahte tevazu maskesi. Bir taktiksiyen. Fiziksel görünüm ve davranışların, iç kötülüğün bir dışavurumu olarak detaylandırılmış hali. Islak balık gibi soğuk, yapışkan bir el ve yılanı andıran hareketler. Sürekli kambur duran “alçakgönüllü bir kul." Güven sorununu suistimalle çözen. Düşmanlığı, sahip olamadığı karizmaya, bilgiye, sağlam geçmişe duyduğu sınıfsal kıskançlıktan gelen. Yükselmek için her yolu mubah gören. Viktorya dönemi ikiyüzlü dindarlığının bir başka simgesi. Uriah Heep! Hikâyenin başkarakteri David Copperfield’ın belalısı, tehdidi, karmaşık antagonisti.

Ahlaki çöküş, vicdan azabı ve nihilizmin vücut bulmuş hali. İnsanın karanlık ruhunun çok güçlü bir tasviri. Karmaşık bir yapı. İnsan doğasına dair felsefi sorgulamanın bir yansıması. Zenginliğine ve karizmasına yozlaşan bir aristokrat, baştan çıkarıcı bir tehditkâr. İhtişamlı yaşam tarzı, ahlaki yoksulluğunun maskesi. Bir intihar düşü, derin bir varoluşsal kriz. Bir yandan gerçek bir tutku, diğer yandan ise saplantılı ve bencil bir sahiplenme isteği. Hem ahlaksızlığın pervasızlığı hem kendi kötülüğünün kabullenişi. Svidrigailov! Suç ve Ceza’nın çok katmanlı en karmaşık, en derin ve en rahatsız edici karakteri.

İkiyüzlülüğün ve dini istismarın edebiyat dünyasındaki etkileyici örneği. Dışarıdan dindar, alçakgönüllü ve ahlaklı, gerçekte ise bir bencil, açgözlü ve sahtekâr. Zeki ve fırsatçı. Bir zaaf avcısı, bir iftiralar zinciri. Çıkarlarıyla uyuştuğunda bir acımasız hayatlar mahvedicisi. Tartuffe! Hem trajik hem de komik çok katmanlı karakteri Molière’in. Dinin çıkarlara esneme limiti, uçucu erdemin ahlaksızlığa bükülme derecesi.

Sınır tanımaz bir intikam duygusu, detaylı bir suç eğilimi. Dostça davranıp kin besleyenlerin en titizi. Teatral ve dekoratif. Acıma duygusu ve pişmanlık bilmez bir diri diri gömme uzmanı. Uzun süreli haset ve kindarlığın, yıllar boyu birikmiş hakaret ve aşağılanma hissinin kibri. Bir psikolojik dengesiz, suçlunun hiç azap duymayanı. Montresor! Dehşet verici finali, Edgar Allan Poe’nun benzersiz sadisti. İnsan doğasının karanlık yönü, merhametsizliğin en soğukkanlı sembolü…

Uzayabilen bir liste, dileğince eklenebilen. Kötülükte birleşen bir uçsuz bucaksız yıkıcı karakterler zinciri. Edebiyat dünyasına özgü elbet. Hikâyenin sonunda ya yazarın ya da karakterin ağzından mutlaka bozuk ruhları bir şekilde dökülen. Türk düşün dünyasının kötülükte eriştiği düzeyi anlamak için bir kıyaslama girişimi. Nafile. Bir edebi kötüler sentezi pek yetersiz. Çok yorucu ve benzeri yok. Ne edebi geçmişte ne de gerçek hayatta. Kürt isyan hikayesinin antagonistleri, sistem ve iktidarlar kendilerine ne ederse etsin, asıl hedefleri bu hikâyenin baş karakteri. O yüzden adı geçti mi, kıpırtısız bataklıkta huzursuz ve sinsi bir dalgalanma. Yarım asrı bulan bir iyiliksever ışıklar gösterisi, tüm görebildiğimiz ise çamurlu sularda parlayan iştahlı timsahların soğuk ve duygusuz gözleri.