• Meksika’da şiddet, cinayet ve zorla kaybedilmeler artıyor. Sadece Chiapas eyaletinde cinayet oranı %45 iken, bu oran Guerrero’da %14 ve Michoacán’da %12’ye ulaştı. Yeni hükümet döneminde ise Ekim ayında 2.000‘den fazla kişi öldürüldü ve 500’den fazla kişi kaybedildi. 
• Zapatista kadınları, “Bize vaat etmeye devam ettikleri şey savaş. Özellikle Chiapas'ta örgütlenme ve özerklik süreçlerine karşı bir savaş stratejisi yürütülüyor. Buna son verin. Hükümet ne kadar savaşa başvursa da kadınların inatçı direnişi sürecek” diyor. 

FELEKXAN SERHAT

Meksika’da şiddet, ölüm ve zorla kaybedilme olayları hız kesmeden devam ederken, Zapatistaların yaşadığı bölgeler işgalle karşı karşıya. Zapatista kadınlar ise suç örgütleri ve kartellerin saldırılarına karşı hazır olduklarını belirtiyor.

Zapatista Halklarına Yönelik Savaşa Karşı Mücadele Günü kapsamında bir araya gelen Otomi kadınlar, hala yerli halklara ve Zapatista topluluklarına karşı imha savaşının yürütüldüğüne işaret etti. Dört yıldır Casa de los Pueblos Samir Flores Soberanes'te yaşayan kadınlar hem yaşamını yitiren arkadaşlarını anmak hem de saldırı tehditlerine ilişkin bilgi verdi. 

Chiapas bölgesindeki Margaritas belediyesinin ele geçirilmesi sırasında ölen EZLN'nin kurucusu Subcomandante Pedro ile Gizli Devrimci Yerli Komitesi-Genel Komutanlık (CCRI-CG) üyesi ve Devrimci Kadın Yasası'ndan sorumlu olan Comandanta Ramona'yı anan kadınlar, 1996 yılında Ulusal Yerli Kongresi'nin (CNI) kuruluşundan Ekim 2023'e kadar Maya Treni, Okyanuslar Arası Koridor, PIM gibi ‘ölüm projelerine’ karşı çıktıkları için katledilen kişileri de hatırlattı. 1996 yılından bu zamana kadar Chiapas eyaletinde 128 cinayet işlendi. 

Kadınların verdikleri bilgilere göre, Chiapas’ın yanı sıra Jalisco, Meksika Eyaleti, Oaxaca, Chihuahua, Michoacán, Puebla, Morelos, Guerrero ve CDMX eyaletlerinde de cinayet, işkence ve zorla kaybedilme saldırıları var. Örneğin; Chiapas cinayet oranı %45 iken, bu oran Guerrero’da %14 ve Michoacán’da %12’ye yükseldi. 2024 yılında işlenen cinayetler henüz bu verilere dahil edilmemiş. Durum böyleyken suçlar hiçbir şekilde cezalandırılmıyor.

Chiapas'ta, özellikle Zapatista bölgesinde örgütlenme ve özerklik süreçlerine karşı bir savaş stratejisi yürütülüyor. Kadınlar ise federal ve eyalet düzeyindeki yetkililerden sorumlu Claudia Sheinbaum ve Rutilio Escandón'dan Chiapas'taki özerk topluluklara yönelik baskıları durdurmasını istiyor ve ekliyor: “Zapatista halklarına karşı savaşa son verin.”

Sürekli savaş

CNI koordinasyonu üyesi Carlos González, iç savaşa sürüklenen Meksika'da sadece Andrés Manuel López Obrador’nun (AMLO) altı yıllık döneminde cinayet vakalarının 200.000 ve zorla kaybedilme vakalarının 51.000 olduğuna işaret ediyor. 

Ülkedeki şiddet eğiliminin sürekliliğine değinen González, şöyle diyor: “Yeni hükümet döneminde sadece Ekim ayında 2.000‘den fazla kişi öldürüldü ve 500’den fazla kişi kaybedildi. Hükümetin cehennemle mücadele stratejisi savaşı arttırmak oldu. Ordu da bunun başlıca sorumlularından. Bize vaat etmeye devam ettikleri şey savaş. Halklarımız ve topluluklarımız yüzyıllardır bu savaşı yaşıyor.”

Ülkede son yıllarda yerlilerin toprakları ve bölgeleri ellerinden alınmak istiyor. AMLO'nun görev süresinin son günü olan 30 Eylül'de yayınlanan yasa toprak haklarının tamamını göz ardı ediyor. Bu politikaların yerli halkları için korkunç sonuçlar doğurduğunu belirten González, “1992'de ve daha sonraki yıllarda ejido ve komünal mülkiyeti bozarak suyun, toprağın ve ulusun kolektif mallarının özelleştirilmesine olanak tanıyan önemli reformlara temelde dokunulmadı” diyor.

İşgal ve saldırılara rağmen kadınların, inatçı direnişi de sürüyor. Kadınlar, EZLN'nin kuruluşunun 41. yıldönümü olan 10-17 Kasım tarihleri arasında etkinlik yapacak. 

 

* * *

EZLN'nin kadınları

Zapatistalar, direnişlerini otuz yılı aşkındır paramiliter çetelerin tehdidi altında zor koşullarda sürdürüyor. Bu direnişte gündelik hayatı yöneten kadınların önemli rolü var.  Kadınlar ilk başta azınlıktaydı ancak zamanla toplantılara katılarak deneyimlerini tartışmaya ve EZLN'nin hem stratejisine hem de felsefesine katkı sunmaya başladılar. Askeri komutadan birçok farklı alanda çalıştılar. Ana María ve Maribel, EZLN'nin ilk kadın komutanlarıydı. Onları, Ramona, Susana, Miriam, Esmeralda ve niceleri izledi. Zapatista siyasetini anlamlı kılan kadınların rolü oldu ve bu da Zapatista özerkliği projesinin temelini oluşturdu.

12 Ekim 2016'da Ulusal Yerli Kongresi'nin (CNI) yirminci yıldönümünde EZLN tarafından tasarlanan Yerli Yönetim Konseyi'nin (Concejo Indígena de Gobierno/CIG) doğuşu, Zapatista mücadelesinde yeni bir aşamanın başlangıcı oldu. Yeni örgüt, yerli bir kadın olan sözcüsünü devlet başkanı adayı olarak önerecekti. Amaç ise yerli halkların sorunlarını ve taleplerini, kapitalizmin giderek şiddetlendirdiği ekolojik krizi, ülkenin siyasi gündemine yerleştirebilmek için bu alandan yararlanmak.

Demokraside ‘ötekiler’ yok

CIG'ın sözcüsü seçilen Marichuy veya diğer adıyla María de Jesús Patricio Martínez, 2018 seçimlerinde aday oldu. Ancak yeterli imzaya ulaşamadı. Marichuy’nin adaylığı, ülkede yaşamı savunmak ve kapitalizme karşı mücadele etmek için güçlü bir toplumsal adalet çağrısı oluşturdu. Seçim kampanyası boyunca ülkeyi gezdi ama oy istemek yerine insanların sorunlarını dinledi. 

2024 seçimlerinde aday olmayan Marichuy, bunun nedeni El Pais’e şöyle açıkladı: “Bizim için demokrasinin yapısını tanımak doğrudan bir deneyim oldu. Bu yapı hileli ve sadece süreklilik için tasarlanmış. Yani halktan veya aşağıdan insanların gerçekten katılabileceği bir yer yok. Sadece iktidarı ele geçirmekle olabilecek bir şey değil bu. Daha aşağıda, kolektif ve katılımcı bir şekilde düşünmek, farklı bir şey inşa etmemiz gerektiğinin önemini kavradık.”