• Uluslararası anlaşmalara göre 18 yaşından küçük bireylerin çalıştırılması suç. Türkiye ve Kuzey Kurdistan'da ise TÜİK'e göre 723 bin 728 çocuk, ancak bütün gruplar eklendiğinde 2 milyondan fazla çocuk çalıştırılıyor.

AKP iktidarı döneminde en az 928 çocuk, iş cinayetinde hayatını kaybetti. Ölümler devam ediyor, çünkü yüz binlerce çocuk çeşitli yasal kılıflar uydurularak çalıştırılıyor.

Her ne kadar çocukların çalıştırılması uluslararası yasalarla yasaklansa da Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Hanehalkı İşgücü Araştırması 2023 verilerine göre; Türkiye ve Kuzey Kurdistan'da 15 -17 yaş grubundaki çocukların çalışma oranı yüzde 22,1; yani yaklaşık 723 bin 728 çocuk çalıştırılıyor. TÜİK verileri, 15 yaşından küçük çocukları, mevsimlik işçi olarak çalıştırılan çocukları, ailelerinin yanında “çırak” olarak çalıştırılan çocukları dahil etmiyor. Bütün bu gruplar da eklendiğinde 2 milyondan fazla çocuk, çeşitli iş kollarında çalıştırılıyor.

'Çocuk işçiliği'nin yasallaşması

Çocukların çalıştırılmasını yasal zemine oturtmak isteyen AKP, 2016'da Mesleki Eğitim Kanunu’ndaki bazı değişikliklerle Mesleki Eğitim Merkezi’ni (MESEM) örgün ve zorunlu eğitim kapsamına aldı ve MESEM’leri Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağladı. Bu kurumlara en az ortaokul mezunu olan öğrenciler kayıt yapabiliyor. Eğitim süresi dört yıl olan okulu bitirenler hem lise diploması hem de “ustalık belgesi” alabiliyor. 34 alan ve 184 meslek dalında eğitimin verildiği MESEM’lerin dışında Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri bünyesinde de MESEM programları uygulanıyor. 11’nci sınıfı bitirenlere “kalfalık” belgesi, 12’nci sınıfı bitirenlere ise “ustalık” belgesi düzenleniyor.

867 bin 715 öğrenci

MESEM’in resmi sayfasında yer alan verilere göre; 16 Mayıs 2024 itibarıyla kayıtlı 867 bin 715 öğrenci bulunuyor. Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğünün Türkiye Geneli Meslek Öğrencisi İstatistikleri’ne göre; Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde 1 milyon 381 bin 441 çocuk, Mesleki Eğitim Merkezi’nde 250 bin 932 bin çocuk, Mesleki Açıköğretim Lisesi’nde 72 bin 558 çocuk, Özel Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde 143 bin 305 çocuk olmak üzere toplam 1 milyon 848 bin 236 çocuk 'okurken meslek öğreniyor' adı altında çalıştırılıyor.

Sömürü de gelir de büyük

MESEM kapsamında 354’ü bağımsız olmak üzere, 3 bin 321 Mesleki Eğitim Merkezi (MEM) programı uygulayan kurum veya okul bulunuyor. Söz konusu okulların veya kurumların yıllık kazancı ise milyonlarca lirayı bulurken, öğrenciler aylık olarak asgari ücretin yüzde 30’u kadar “maaş” alıyor. Basına yansıyan bazı okulların ciroları ise şu şekilde: 

* Manisa’nın Yunusemre ilçesinde Polinas Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Müdürü Sibel Gümüş, 2024 yılı için 1 milyon TL’lik ciro hedeflediklerini söyledi.

* Bitlis İl Milli Eğitim Müdürü Bilal Gür, kentte MESEM kapsamında üç okul bulunduğunu belirterek, yıllık cironun 15 milyon TL’nin üstünde olduğunu belirtti. 

* Kayseri Merkez Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Müdürü Tekin Alpaslan, okulun bir yıllık cirosunun 12 milyon TL olduğunu belirterek, 130 öğrenciye ise yılda yaklaşık 800 bin TL verdiklerini söyledi.

* Elazığ Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Müdür Yardımcısı Fethi Bulut, 2023'te 5 milyon TL’lik bir ciro elde ettiklerini ve 2024  için 7,5 milyon TL’lik ciroyu hedeflediklerini belirtti. 

MESEM'lerde cinayetler

Emekleri sömürülen ve suç olmasına rağmen çalıştırılan çocuklar bu merkezlerde ölüme terkedildi. Basına yansıyan verilere göre; 2023-2024 eğitim öğretim yılının ilk 6 ayında MESEM'ler 8 çocuk hayatını kaybetti. 2023'te 16 yaşındaki Zekai Dikici, 17 yaşındaki Ulaş Dumlu, 15 yaşındaki Ömer Girgin, 17 yaşındaki Ömer Çakar'ın ardından 2024'te 14 yaşındaki Arda Tonbul, 15 yaşındaki Erol Can Yavuz, 17 yaşındaki Murat Can Eryılmaz, 18 yaşındaki Beyzanur Hatimoğlu hayatını kaybetti.

En az 928 'çocuk işçi'

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG) verilerine göre; AKP’nin iktidara geldiği 3 Kasım 2002’den 30 Nisan 2024'e kadar en az 928 çocuk iş cinayetlerinde hayatını kaybetti. 2002’de 1 çocuk, 2023’te 54 çocuk, 2024’ün ilk dört ayında ise 21 çocuk, iş cinayetlerine kurban verildi. MA/ANKARA

 

* * *

Üç yılın en yüksek işsizliği

TÜİK'in açıkladığı verilere göre, atıl işgücü oranı, 2024'ün ilk çeyreğinde yüzde 25 oldu. Böylelikle son üç yılın en yüksek işsizlik oranı görüldü.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024'ün ilk çeyreğine ilişkin işgücü istatistiklerini açıkladı. Buna göre; zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan atıl işgücü oranı 2024 yılı ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 2,1 puanlık artışla yüzde 25 oldu. Böylece, 2021 verilerine bakıldığında son üç yılın en yüksek işsizlik oranı görüldü. Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı yüzde 16,8 iken potansiyel işgücü ve işsizlerin bütünleşik oranı yüzde 17,7 olarak tahmin edildi.

Hanehalkı işgücü araştırması sonuçlarına göre, 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2024 yılı ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 30 bin kişi artarak 3 milyon 105 bin kişi oldu. İstihdam edilenlerin sayısı 2024 yılı ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 534 bin kişi artarak 32 milyon 442 bin kişi, istihdam oranı ise 0,7 puanlık artış ile yüzde 49,3 oldu. İşgücü 2024 yılı ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 563 bin kişi artarak 35 milyon 546 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 0,8 puanlık artış ile yüzde 54,1 olarak gerçekleşti.

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış haftalık ortalama fiili çalışma süresi 43,5 saat oldu.

 

* * *

Açlık sınırı, asgariye 754 lira fark attı

Açlık sınırı, Nisan'da 17 bin 756 liraya çıkarak asgari ücrete 754 lira fark attı. Yoksulluk sınırı ise 61 bin 418 lirayla asgari ücretin 3.4 katına çıktı.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, “Hiçbir ara zam gündemimizde yok” diyerek 17 bin 2 liralık asgari ücrete zam için kapıları kapattı. DİSK'e bağlı Birleşik Metal-İş Sınıf Araştırmaları Merkezi’nin (BETAM) hesaplamasına göre; Nisan'da dört kişilik bir aile için açlık sınır 17 bin 756 lira, yoksulluk sınırı da 61 bin 418 lira olarak hesaplandı. Yoksulluk sınırı, Nisan'da asgari ücretin 3.4 katına ulaştı. Tek başına yaşayan bir kişinin yoksulluk sınırı ise 28 bin 458 lira oldu. Mart'ta açlık sınırı 16 bin 646, yoksulluk sınırı ise 57 bin 578 lira olarak açıklanmıştı. BİSAM verilerine göre yalnızca bir ayda açlık sınırı bin 110 lira, yoksulluk sınırı ise 3 bin 840 lira arttı. Tek başına yaşayan bir kişinin yoksulluk sınırı ise Mart'ta 26 bin 517 liraydı.