• Prof. Marco Sassoli, İmralı tecridinin AİHS’nin açıktan ihlali olduğunu söyledi ve ekledi: “Türkiye’nin tehditlerine boyun eğen ve tuzağa düşen Avrupa İmralı tecridine sessiz kalmayı tercih ediyor. Bu tecridin sorumluluğu Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ndedir.”

İmralı F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Cezaevi’nde tutulan Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’dan haber alamama hali 39. ayına girdi. Abdullah Öcalan, 2019 yılında avukatlarıyla 5 görüşme gerçekleştirebildi. En son görüşme tarihi, 7 Ağustos 2019’da oldu. Abdullah Öcalan'ın ailesiyle yüz yüze görüştüğü en son tarih 3 Mart 2020 olurken, en son telefon görüşmesi ise 25 Mart 2021 tarihinde kardeşi Mehmet Öcalan ile yaptığı ve yarıda kesilen görüşme oldu. Bu tarihten sonra Abdullah Öcalan'dan haber alınamadı. 25 yıldır tek kişilik hücrede ağır tecrit altında tutulan Öcalan'a, "Disiplin cezalar" adı altında yapılan uygulamalarla mutlak tecride kılıf uydurulmaya çalışılıyor.  İmralı’da yaşanan mutlak iletişimsizlik karşısında ise başta Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi (CPT) olmak üzere yetkili kuruluşlar sessizliğini koruyor. İmralı’da yaşanan bu tecridin hukuksal boyutunu ve PKK’li tutsakların statüsünü uluslararası hukuk çalışmalarıyla dünyaca önemli isim Uluslararası Hukukçular Komiseri ve Cenevre Üniversitesi Hukuk Fakültesi Uluslararası Hukuk Profesörü Marco Sassoli, Fırat Haber Ajansı'ndan Serkan Demirel'in sorularını yanıtladı.

Türkiye ile Kürtler veya PKK arasındaki savaşın silahlı bir çatışma olarak görülmediğini söylediniz. Türkiye neye dayanarak bu savaşın sadece bir ‘terörle’ mücadele olduğunu öne sürüyor? Peki, bu savaşta tutsak edilen PKK üyelerinin statüsü nasıl tanımlanıyor?

Sorun şu ki, Türkiye Cenevre Sözleşmelerinin Ek Protokolu 1’e taraf değildir. Ek Protokol 1 madde 4. paragrafında, bir halkın kendi kaderini tayin etmek için mücadele ettiği ulusal kurtuluş savaşlarının uluslararası bir çatışma teşkil ettiğini öngörmektedir. Ancak Türkiye taraf olmadığı için bu kurala bağlı değildir. İşte bu yüzden Türk devleti ile PKK veya Kürtler arasındaki savaşın uluslararası olmayan bir çatışma olduğunu belirttim. Bu durumda sadece uluslararası insancıl hukukun daha sınırlı kuralları geçerlidir. Uluslararası olmayan bir silahlı çatışmada savaş esiri statüsü yoktur. Durum böyle kabul görse de artık çatışmalarda yer alamayan ya da almamış olan herkes insanca muamele görmeli, işkence görmemeli, aileleri tarafından ziyaret edilmeli gibi haklarından yararlanmalı. Türkiye’nin yaşananları bir silahlı çatışma olarak görmemesi nedeniyle, uluslararası hukuk nezdin de PKK’li tutsaklar uluslararası çatışmalarda olduğu gibi savaş esirleri gibi bir statüye sahip olamıyor. Ancak insan hakları hukuku esas alınarak diğer tüm mahkumlar gibi muamele görmelidirler.

 

25 yıldan beridir İmralı’da ağır koşullarda tutulan Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’dan 3 yılı aşkın bir süredir hiçbir haber alınamıyor. Aile ve avukat görüş hakkı tamamen elinden alınmış durumda. Uluslararası hukuk uzmanı olarak bu tecridi nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bu durum, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin de belirttiği gibi insan haklarının ihlalidir, çünkü hüküm giymiş mahkumların bile insani muamele görme hakkı vardır. Tecrit altında tutulmak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne aykırıdır. Benzer şekilde, mahkumların aile ziyareti ve avukat görüş hakları vardır. AİHM, daha önce zaten Öcalan’ın durumunda bazı noktalarda ihlaller tespit etmiştir. Ancak Avrupa Konseyi'nin Türkiye'ye gönderecek bir ordusu yok. Dolayısıyla Türkiye bu kararlara uymazsa, Avrupa Sözleşmesi sistemi uyarınca, karar vermek Bakanlar Komitesi'ne sorumluluğundadır. Birçok devletin Türkiye'ye ihtiyacı olduğunu biliyorsunuz, çünkü Türkiye 2 milyon Suriyeli mülteciyi Avrupa'ya göndermekle tehdit ediyor. Hatırlayacağınız üzere, bunu çok defa dile getirdiler.  Dolayısıyla insan haklarını korumak isteyen devletler bile tuzağa düşmüş durumdalar çünkü Türkiye onlara "bizi çok fazla eleştirirseniz kapıları açıp mültecilerin Avrupa’ya gitmesine izin veririz” diyor. Türkiye, Avrupa’yı illegal bir durumla tehdit etmiyor. Mültecilerin Avrupa’ya gitmesine izin vermek insan hakları ihlali değildir. Yani açıkça söylemek gerekirse, Türkiye, Avrupa’yı nükleer silah göndermekle tehdit etmiyor. İnsan hakları ihlali olmayan bir şey yapmakla tehdit ediyor. Yasak olmayan bir şeyi yapmakla, ayrılmak isteyen insanların gitmesine izin vermekle tehdit ediyor. Avrupa’da bu tehditler karşısında Türkiye’de yaşananlara sesiz kalmayı tercih ediyor Avrupalılar tüm bu Suriyelileri Avrupa'ya kabul etme konusunda son derece endişeli.

 

 

Bu tecridin bir insan hakları hukukun ihlali olduğunu söylediniz. Peki, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne göre bu tecrit bir işkence olarak görülebilir mi?

Evet. Bu tecrit bir işkence olarak görülebilir. Örneğin, Avrupa Mahkemesi, hatırlayacağınız üzere, İsviçre'de görülen bir davada bile, Almanya'daki Kızıl Ordu Fraksiyonu'nun İsviçre'de insan öldürmekten tutuklanan bir üyesinin tamamen tecrit altında tutulmasına dönük bir karar vermişti. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bunun bir tür işkence, insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele olduğuna hükmetti. Ancak işkence ile insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele arasında çok teknik bir fark vardır. İşkence belirli bir amaç gerektirir ve Abdullah Öcalan'dan bilgi almaya çalıştıklarını ya da sadece onu veya bir başkasını aşağılamaya çalıştıklarını söylemek mümkün mü bilmiyorum. Her halükârda, bunun insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele olduğunu düşünsek bile, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi tarafından tüm bu uygulamalar yasaklanmıştır.

Türkiye’nin bu sözleşmeleri ihlaline rağmen Avrupa ve kurumları sessiz kalmayı tercih ediyor. Siz bu durumun birçok nedeni olduğunu söylediniz. Peki, ihlal edilen Avrupa’nın kendi yasaları değil mi?

Evet, bunun birçok nedeni var.  Mülteciler, ekonomi, Türkiye'nin stratejik konumu ve benzeri birçok durum buna etken. Hala hükümetin değişeceğine ve Türkiye'de Kürtlerle müzakere etmeye istekli başka liderlerin olacağına dair umut var. İkinci olarak, müttefikleri olan Türklerin NATO üyesi ülke olduğu düşünüldüğünde bu sessizlik biraz anlaşılabilir. Eğer bir müttefiki etkilemek istiyorsanız, o ülkede yaşananlara dönük belki de kamuoyuna açıklama yapmazsınız. Ancak müdahale etmek, bu sorunlar hakkında konuşmak zorundasınız ve Avrupa devletlerinin Türkiye ile müzakere ederken mahkumlar hakkında da konuşacaklarından çok şüpheliyim.

Peki, Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi’nin (CPT) bu tecritteki sorumluluğunu nasıl ele almak gerekir?

CPT istediği zaman İmralı’yı ziyaret etme hakkına sahip. Daha önce burayı ziyaret edebilmiş ve ardından Türkiye’ye hitaben bir rapor hazırlanmıştı. Devletin kabul etmesi halinde rapor kamuoyuna açıklanabilir. Geleneksel olarak tüm devletler raporun açıklanmasına onay vermesi gerekir. Ancak, şimdi görünüşe göre Türkiye İmralı’ya dönük son raporun yayınlanmasını kabul etmemiş.

* * * 

 

Tutsaklar boykotta

PKK'li ve PAJK'lı tutsaklar, “Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'ın fiziki özgürlüğü ve Kürt sorununun çözümü" için 27 Kasım 2023 tarihinde başlattığı eylemlerini sürdürüyor. Dönüşümlü açlık grevi eylemlerini 4 Nisan itibariyle yeni bir aşamaya taşıyan tutsaklar, mahkemeleri boykot ederek, telefon ve aile görüşüne çıkmama kararı aldı.

Tutsaklar, açlık grevinin 130. gününde şu açıklamayı yapmıştı: "Açlık grevi eylemimiz, Önderliğimizin (Öcalan) doğum günü olan 4 Nisan tarihi itibarıyla yeni bir aşamaya evrilme ihtiyacı göstermiştir. Tutsaklar olarak, ırkçı, ayrımcı ve faşist özellikleri fazlasıyla teşhir olan, Kürt realitesi söz konusu olduğunda kendi yasalarını dahi tanımaz hale gelen sömürgeci mahkemeleri boykot, haftalık telefon ve aile ziyaretlerine çıkmama kararımız bu ihtiyacın bir sonucu olarak şekillenmiştir. 4 Nisan’dan itibaren 'Önder Apo'ya Özgürlük, Kürt Sorununa Demokratik Çözüm' hamlemizi, 'Önderliğimizle aynı koşullarda yaşama' şiarıyla mahkeme, aile ziyareti ve telefon görüşü boykotlarıyla sürdüreceğimizin bilinmesini istiyoruz.

***

551 başvuru sonuçsuz

İmralı’da uluslararası hukuk literatüründe “incommunicado” olarak geçen mutlak tecrit hali devam ederken, avukat ve ailelerin görüşme girişimleri de sürüyor. Asrın Hukuk Bürosu avukatları ile aileler, her hafta görüşme talebiyle hem Bursa Cumhuriyet Başsavcılığı hem de İmralı Cezaevi Müdürlüğü’ne yeni başvurularda bulunuyor. Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan ile son temasın sağlandığı 25 Mart 2021 tarihinden bu yana Bursa Cumhuriyet Başsavcılığı’na ve İmralı Cezaevi’ne yapılan 381’ü avukat, 170’i aile olmak üzere toplam 551 başvuru yapıldı. Ancak yapılan tüm bu başvurular ya yanıtsız bırakıldı ya da gerekçesi belirtilmeyen “disiplin cezaları” ile reddedildi.

CPT'ye son başvuru

İmralı’da mutlak iletişimsizlik hali devam ederken Asrın Hukuk Bürosu, müvekkilleri Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan için Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi’ne (CPT) yeni bir başvuruda bulundu. 1 Şubat-30 Nisan 2024 tarihlerini kapsayan gelişmelere yer verilen raporda, avukatlar kötü muamele koşulları ile haber alamama halini ortadan kaldıracak prosedürlerin işletilmesini istedi.

Türk devleti tecridi inkar ediliyor

DEM Parti milletvekilleri, Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan üzerindeki tecridin kaldırılması, aile ve avukat ziyaretlerinin yapılması için 7 Aralık 2023'te Meclis İnsan Hakları İnceleme Komisyonu Başkanlığı’na (İHİK) başvurdu. Adalet Bakanlığı'na bağlı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü, başvuru üzerine verdiği yanıtta, kendisinden 39 aydır haber alınamayan Abdullah Öcalan’ın haklarından faydalandığını ve tecridin olmadığını iddia etti.

Tecride kılıf 'disiplin cezaları'

Bakanlığın yanıtından kısa bir süre sonra Abdullah Öcalan ile Ömer Hayri Konar, Veysi Aktaş ve Hamili Yıldırım hakkında Bursa İnfaz Hakimliği tarafından 28 Mart’ta “disiplin cezası” gerekçesiyle 3 aylık yeni bir aile görüş yasağı verildiği ortaya çıktı. Kararın 12 Nisan’da kesinleştiği öğrenildi. İmralı’ya dair görüşme engeli sadece bununla da sınırlı kalmadı. Yine bu sürecin devamında 3 Mayıs’ta Bursa İnfaz Hakimliği tarafından Abdullah Öcalan ile diğer 3 tutsak hakkında 6 aylık yeni bir avukat görüş yasağı verildiği öğrenildi.  Yasağın gerekçesi hakkında avukatlara herhangi bir bilgi verilmedi. Karara dair yapılan itirazlar reddedildi. Avukatların, verilen yasak kararına karşı Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) başvuruda bulunacağı öğrenildi.

CPT'ye mektup

Milletvekili, yazar, sendikacı, gazeteci ve akademisyenlerin de içerisinde yer aldığı Peace in Kurdistan (Kurdistan için Barış İnisiyatifi),  Abdullah Öcalan üzerindeki tecridin son bulması ve Avrupa İşkenceyi Önlenme Komitesi'nin (CPT) İmralı Cezaevi'ne heyet göndermesi için CPT'ye mektup yazdı. CPT Başkanı Alan Mitchell’e "acil ve derhal dikkate alınması gereken bir çağrı" başlığı ile gönderilen mektupta, Abdullah Öcalan'dan 3 yıldır hiçbir haber alınamadığına dikkat çekildi. Mektupta, Türkiye'nin bu süreçte İmralı Adası'nı "yüzen bir tabuta" dönüştürmeye çalıştığı vurgulandı.

***

Prof. Marco Sassoli kimdir?

Aktüel olarak Cenevre Üniversitesi Hukuk Fakültesi Uluslar Hukuk Profesörlüğü görevi ve Uluslararası Hukukçular Komisyonu (ICJ) Komiserliği görevi de yürüten Prof. Marco Sassoli, uluslararası insancıl hukuk alanında yaptığı çalışmalarıyla dünyaca tanınan önemli bir isim.

Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) Savcısı’nın uluslararası insancıl hukuk alanındaki gönüllü danışmanlığını görevini de yürüten Prof. Marco Sassoli, aynı zamanda Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT) Moskova Mekanizması misyonunun bir parçası olarak Ukrayna’da yaşanan insan hakları ihlallerini raporlamak için görevlendirilen üç uzmandan birisi. Yakın döneme kadar Cenevre Uluslararası İnsancıl Hukuk ve İnsan Hakları Hukuku Akademisi (Geneva Academy) direktörlüğünü üstlenen Prof. Sassoli, uzun yıllar Uluslararası Kızıl Haç Örgütü çatısı altında da çalışmalar yürüttü.

 

HABER MERKEZİ