ABD-İran gerilimi: Yeni savaş kapıda mı?

• İran ile ABD arasında giderek artan gerilim, bölge barışını da ciddi anlamda tehdit eden bir durum. Bu durum, Kürt karşıtlığı üzerinden ABD ile Batılıların jandarmalığına soyunmak isteyen Türk devletinin de iştahını kabartmış durumda.

ALİ GÜNDEM

İran ile ABD arasındaki gerilimin tarihi eskiye dayanıyor. İran'ın 1979 yılından bu yana Şii yayılmacılığı ile bölgede hâkimiyet kurmaya çalışması Batılı devletleri sürekli tedirgin etti. Bu nedenle söz konusu dönemde Batı'nın jandarmalığını üstlenen Saddam Hüseyin'i İran'ın üzerine salan Batılı devletler, 10 yıl süren bu savaşta milyonlarca insanın ölümüne neden oldu. Kanlı savaş son bulduğunda ise güç zehirlenmesi yaşayan Saddam, Arapların Prusyası'nı oluşturmak için adım attı. Kuveyt’i işgal etti. O güne kadar Saddam’ın saldırganlıklarına, Halepçe'de 5 bini aşkın Kürt'ün kimyasal silahlarla katledilmesine sessiz kalan ABD ve müttefikleri, Saddam'ın Batı müttefiki Arap devletlerine dönük tehdidinin ardından harekete geçti.

Saddam Birinci Körfez Savaşı ile önce güçsüzleştirildi. 2003 yılındaki İkinci Körfez Savaşı ile tamamen yıkıldı. Saddam'ı idam ettirerek devre dışı bırakan Batılılar, ne yaptılarsa İran'ın yayılmacı hedeflerinin önüne geçemediler. Şii Hilali’ni oluşturmak üzere harekete geçen İran, Irak başta olmak üzere birçok bölge ülkesinde kendisine bağlı güçler aracılığıyla hâkimiyet kurabildi.

Lübnan'dan Yemen ve Suriye'deki birçok örgüte destek veren İran'ın hâkimiyet kurma girişimi, 7 Ekim 2023'te başlayan Hamas-İsrail savaşı ile birlikte sekteye uğramaya başladı. İsrail, Hamas liderlerini Tahran'da vurdu. Gazze ve Beyrut'ta birçok Hamas ve Hizbullah lideri öldürüldü. On binlerce Gazzeli ve Beyrutlu İsrail bombaları altında can verdi. Bölgenin tüm dengelerini değiştiren bu tablonun ardından bu kez Yemen merkezli İran yanlısı Husiler hedefe konuldu.

İran'ı sınırlamaya çalışan ABD Başkanı Donald Trump, bir yandan da İran ile dolaylı müzakerelere başladı. 5 Mart günü İran'ın dini lider Ayetullah Ali Hamaney’e bir mektup gönderdi. İran ile doğrudan müzakereleri başlatmak isteyen Donald Trump'ın bu mektubuna yanıt veren Ali Hamaney, doğrudan müzakereleri reddetti. İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan da ABD ile doğrudan müzakereleri reddettiğini açıkladı. “Müzakerelerden kaçmıyoruz; bize verilen sözlerin tutulmaması şu ana kadar sorun yaşamanıza neden oldu,” diyen Pezeşkiyan açıklamasında, “Güven inşa edebileceklerini kanıtlamaları gerekiyor,” diye de ekledi. Bu açıklamalara yanıt veren Donald Trump, İran’a yönelik 'maksimum baskı' kampanyasının bir parçası olarak yeni yaptırımlar uygulama tehdidinde bulundu. Ayrıca, askeri müdahale seçeneğinin masada olduğunu dile getirerek, hâlâ yeni bir anlaşmaya varılabileceğine inandığını yineledi. Donald Trump, İran'a dönük tahmin edilemeyecek düzeyde ağır bir bombalama seçeneğinin de masada durduğunu söyledi.

Bu açıklamalara Ali Hamaney'in yanıtı gecikmedi. 31 Mart günü yaptığı açıklamada, ülkesine yönelik herhangi bir saldırıya sert karşılık vereceklerini söyledi. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Baki ise ''Bir devlet başkanının İran’a yönelik ‘bombalama’ tehdidinde bulunması, uluslararası barış ve güvenliğin özüne yönelik şok edici bir hakarettir,'' dedi.

İran ile ABD arasında giderek artan gerilim, bölge barışını da ciddi anlamda tehdit eden bir durum. Gözlemciler bu gerginliğin Irak'ta üslenen İran yanlısı güçlere dönük bir saldırıya dönüşebileceğine dikkat çekiyor. Bu durum, Kürt karşıtlığı üzerinden ABD ile Batılıların jandarmalığına soyunmak isteyen Türk devletinin de iştahını kabartmış durumda. Özellikle Rojava'da Kürt statüsünün önünü kesmek isteyen Türk devletinin, İran'a dönük olası saldırı planında Türk askerini ABD'ye pazarlayabileceği de konuşuluyor.