Bu govend dönmeye devam edecek

• Kürt govendlerinin içerdiği toplumsal değerler her tür faşist politikadan daha güçlü. Kim ne derse desin, Kürt halkı ne özgür yaşam isteminden, ne govendlerinden nede Önderliğinden vazgeçer. Bu govend dönmeye devam edecek!

Kültür bir topluluğun yaşam biçimi ve değerler bütünüdür. Kültürünü yaşatma çabası insanın kökleriyle bağını canlı tutmayı ifade eder. Bu çaba sadece geçmişle değil, aynı zamanda gelecekte kendi değerleriyle yaşama istemi ve direncidir de. Bu nedenle kültürüyle güçlü bağ kuran toplumlar egemenlere kolay boyun eğmez, direngen olurlar.

Rêber Apo kültür ve varlık ilişkisini kap ve su ilişkisine benzetir. Varlığı su, kültürü suyun içinde yer aldığı kaba benzetir. Kap kırılırsa su dağılıp, varlığını ve biçimini yitirir. Kültür yok edildiğinde, toplumsallık darbe alır, yaralanır, kendini sürdüremez duruma gelir. Bu nedenle kültürüne sahip çıkmak yaşamına sahip çıkmakla eşdeğerdir.

İçinde varlığı bulunan tası kırılan halklardan biri de Kürtlerdir. Son yüz yılda sadece sömürgeleştirilme ile kalmayıp varlık sorunuyla karşı karşıya kalan Kürtler, halayla, müzikle, sözlü gelenekle varlığını sürdürmeye çalışan bir halk. Halaylarında doğadan öğrendiklerini taklit ederek, içine yaşama dair anlamlar ekleyerek, yaşadıklarını estetik ifadeye kavuşturarak dile getirmişlerdir. Sevinçlerini, korku ve kaygılarını, meydan okumalarını, yenilgilerini, zaferlerini halaya nakşetmişler. Halayın figürlerinin anlatım dili olduğu gibi halaya eşlik eden müziklerde de toplumun etkilendiği olayların hikayesi anlatılır. Burada açığa çıkan önemli bir özellik tarihsel hafızanın komünal yaratıcılıkla geliştirilmiş olması, estetize edilmesi ve yaşam biçimine dönüştürülmesidir. Halaylarla adeta geçmişle gelecek arasına köprüler kurulur, toplumsal değerler kuşaktan kuşağa taşınır, böylece hafızanın süreklileşmesi sağlanır.

Halay* ya da govendler aynı zamanda toplumsal örgütlenmenin nasıl olduğunu bize sanatın dilinden anlatır. Toplumsal yaşamın örgütlenme şekli govendlerde yansımasını bulur. Uyum, kolektif olma, sergovendin direktiflerini takip etme, bingovendin ekibi toparlaması bir toplumsal örgütlenme örneğini bize sunar. Sergovend toplumsal liderliği, bingovend ise bu ilkeler temelinde yaşama çabasının önemini ortaya koyar. Topluluğun dağılmaması, toplumsal liderliği takip etmesini sağlamada bingovendin önemli rolü var.

Kürt toplumunda son kırk-elli yıldır Sergovend Rêber Apo’dur. Kürt halkı yıllardır çektiği halaylarda radikal demokrasinin bir örneği olarak alanlarda “Biji Serok Apo!” sloganını atar. Çekilen halaylarda, atılan sloganlarda, halaya eşlik eden şarkı sözlerinde bu durum çok net biçimde ifade edilir. Kürtler govendi sergovendsiz çekmezler. Bu Kürt halayının temel bir özelliğidir. Toplumsal sergovendin adı govendlerde anılır. Son 30-40 yıldır Kürtler toplumsal sergovendin kim olduğunu çektikleri govendlerde haykırmıştır.

Kürtlerde govend bir yaşam biçimidir. Düğünlerde, bayramlarda, inanış ritüellerinde, eylemlerde, hatta yas anlarında bile Kürtler govend tutar. Serêkanîyê savaşında oğlu şehit düşen Yadê Hayfa’nın cenaze merasiminde çektiği govend hala hafızamızda. Acının en derin olduğu anda düşmana govendle meydan okumak da bir eylem biçimi olarak gelişir.

Her eylemde, bazen damadı ve gelini bile olmayan düğünlerde onlarca- yüzlerce kişinin kol kola girdiği govendler çekilir. Govend ve eylem aynılaşır. 1990’lı yıllarda “ Hevalno lo lo” şarkısıyla govend çeken binlerce insanı hatırlıyorum, sanki düğünde değil, meydanlarda kimlik bildiriminde bulunuyorlardı. Halay figürleri büyük oranda üç öne, iki geriye gitme tarzında olsa da halayda yer alan yüzlerce insan mücadelenin kolektifleştiğini, yeni dönem Kürt toplumunun özgürlük özlemini ve kararlılığını dile getiriyordu. “Em li Botan di meşin, endame ARGK’ne”, “Doxtorê min PKK” gibi şarkılar eşliğinde çekilen halaylar Kürt toplumunun benimsediği yeni değerleri ifade ediyordu. Neredeyse 40 yıldır Kürt halkı her yerde govendlerle kimliğini deklere ediyor.

Türk devleti, yeni uyanmış gibi 40 yıldır her yerde söylenen ve çekilen govendleri son günlerde suç kapsamına alarak engellemeye çalışıyor. Ağrı’da, Siirt’te, Mersin’de halay çekti diye insanları gözaltına alıp, tutuklayarak boyun eğdirebileceğini sanıyor. Ama Kürt govendlerinin içerdiği toplumsal değerler her tür faşist politikadan daha güçlü.

Kim ne derse desin, Kürt halkı ne özgür yaşam isteminden, ne govendlerinden nede Önderliğinden vazgeçer. Bu govend dönmeye devam edecek!

*Bu arada Türkçe’de kullanılan halay kelimesi Kürtçede, hildan-hilgaftin (hoplamak-zıplamak) kelimesinden gelir.